Lytt til artikkelen:

Demokratar i den amerikanske Kongressen har lenge drøymt om å reise riksrettssak mot president Trump for å bli kvitt han. Men Nancy Pelosi, demokratanes leiar i Representanthuset, avviste tanken lenge. Riksrett var eit sjansespel, meinte ho. Det kunne slå tilbake på demokratane sjølv.

Men den 24. september endra Pelosi meining. Presset blei for stort då det blei kjent at generalinspektøren til dei amerikanske etterretningstenestene hadde motteke ein rapport frå ein anonym varslar om at Trump hadde sett den nasjonale tryggleiken på spel.

No har Representanthuset seks komitear som etterforskar om presidenten har misbrukt stillinga si. Dersom dei finn at Presidenten har gjort noko gale, må dei bli einige om ei liste med tiltalepunkt som blir send over til Senatet, som skal dømme i saka. Denne saka er meir alvorleg enn saka som republikanarane reiste mot Clinton i 1999. Ho kan òg vere meir alvorleg enn saka som demokratane reiste mot Nixon i 1973.

Bukk og havresekk

Saka mot Trump blei utløyst då bukken skulle passe havresekken: Generalinspektøren for etterretningsteneste rapporterte varslarsaka til direktøren for USA sine etterretningstenester, som i sin tur bad Det kvite huset om å få varsle Kongressen om at presidenten truga tryggleiken til USA. Men Det kvite huset gav ikkje løyve til dette. Demokratane hevdar at varselet var særs graverande og at Det kvite huset forsøkte å underslå det.

Varselet viste mellom anna til eit referat av ein telefonsamtale som Trump hadde med Ukrainas nyvalde president Volodymyr Zelenskyj. Der bad Trump om ei teneste: han bad Zelenskyj finne ut kva Hunter Biden gjorde då han sat i styret til det ukrainske gasselskapet Burisma. Hunter Biden er son til Joe Biden, ein av favorittane til å bli presidentkandidat for demokratane. Demokratane meiner at Trump bad Zelenskyj om ei personleg teneste: å skaffe skit som presidenten kunne kaste mot Joe Biden i valkampen fram mot valet i 2020. Ikkje nok med det: Demokratane meiner at Trump òg heldt attende militærhjelp til Ukraina – om lag 391 millionar dollar – for å leggje press på Zelenskyj.

Alvorleg

Dette er handlingar som er alvorlege nok til at demokratane reiser riksrettstiltale mot Trump. Presidenten har misbrukt stillinga si for å skaffe seg private fordelar, meiner demokratane, og han trekker ei framand makt inn i den amerikanske valkampen. Mueller-rapporten, som undersøkte Trumps relasjonar til Russland, viste òg at Trump har hindra FBI i å etterforske moglege lovbrot, noko som minner om saka som i si tid fekk demokratane til å reise tiltale mot president Richard Nixon.

Men er dei nemnde tiltalepunkta alvorlege nok til å få Trump dømd? Grunnlova er til liten hjelp her; skildringa av riksrett i lova er stutt og uklar. Tidlegare tiltalar er heller ikkje til stor hjelp, dei er for få til å gje klare presedensar. Richard Nixon gjekk av i 1974, før Senatet hadde behandla tiltalen mot han. Tiltalen mot Bill Clinton var mindre alvorleg enn tiltalen demokratane no førebur mot Trump. Clinton blei dessutan frikjend då Senatet behandla saka i 1999: Republikanarane fekk ikkje det to tredjedels fleirtalet som må til for dømme ein president.

Polarisert

Dersom demokratane ikkje finn fleire eksempel på Trumps maktmisbruk, og dersom dei ikkje kan overtyde ein god del republikanarar i Senatet om at Trump har misbrukt stillinga si, blir presidenten sitjande. Riksrett er til sjuande og sist ein politisk – ikkje ein juridisk – prosess. I dag utspelar han seg i et politisk landskap som er annleis enn i Nixons tid. I dag er USA delt i to politiske leirar som er heilt uforsonlege. Republikanarane står last og brast med Trump og avviser konsekvent argumenta til demokratane. Dei vil ikkje la seg overtyde om at Trump har gjort noko gale.

Medielandskapet er òg annleis. Kanalar som Fox News er politiserte og bringar stort sett ukritisk argumenta til presidenten. I tillegg er Trump ein meister i å bruke sosiale medium. Då Mueller-rapporten kom, vart innhaldet først forvrengt av justisminister William Barr. Deretter blei det langt på veg nøytralisert av ein twitterstorm frå Trump.

«Djup stat»

Medan Representanthuset etterforskar skuldingane mot presidenten, svarer Trump med å undergrave kritikarane sine – inkludert etterforskarar frå FBI og CIA. Han vil vise at påstanden til demokratane om at russarane blanda seg inn det amerikanske valet i 2016, er bygd på informasjon som kom frå demokratane sjølv. Han ønsker òg å vise at det er demokratane, og ikkje han, som har hatt suspekte relasjonar med styresmakter i andre land. Trump meiner sjølv at han kjempar mot eit mektig politisk nettverk, det han kallar «den djupe staten». Blant dei viktigaste støttespelarane til Trump er den tidlegare borgarmeisteren i New York, Rudy Giuliani, utanriksminister Mike Pompeo og justisminister William Barr.

USA taper

Innsatsen er høg for båe sider i denne striden. Valet i 2020 vil truleg handle om Trump og det han sjølv framstiller som hans kamp mot politiske elitar og «den djupe staten». Senatet, som har republikansk fleirtal, vil truleg frikjenne Trump. Republikanarane veit at dersom Trump blir avsett, vil han truleg trekke hjelparane sine med seg i dragsuget. Dette kan inkludere visepresident Mike Pence, som då ikkje kan etterfølgje Trump som president. Då seier grunnlova at leiaren i Representanthuset rykker opp som president. Ho heiter Nancy Pelosi. Dette vil republikanarane hindre, koste kva det koste vil. Det meste tyder på at demokratane kjem til å gå på ein forferdeleg smell, og at dei kan tape både omdøme og neste presidentval. Uansett kven som vinn, taper USA. Denne prosessen kjem til å gjere landet endå meir politisk splitta.

Jennifer L. Bailey er professor i statsvitskap ved NTNU.