Lytt til artikkelen:

Ved Breivang videregående skole i Troms vart samfunnsfaglæraren Bård Altmann filma då han ville hindra oppsetjing av ein valplakat som ikkje berre gjekk inn for legalisering av cannabis, men framstilte legaliseringsrørsla som ein fridomsstrid og indirekte romantiserte bruken av cannabis. Sidan denne politiske cannabisreklamen vart freista sett opp på ein skule der fleirtalet av elevane er mindreårige, greip læraren inn.

Lite ante han vel at han for dette skulle verte hengd ut på internettet og få statsministeren og fleire statsrådar etter seg. På si side hadde han både skulesjefen i Troms og Norsk Narkotikapolitiforening, og han må ha trudd at ein samfunnsfaglærar lyt gripa inn mot ufarleggjering av narkotika.

Men han visste kanskje ikkje kor liberale norske politikarar kan vere i denne saka. Til dømes er Venstre-byråden i Bergen Erlend Horn hovudansvarleg for ein politikk som fører til at politiet i Bergen ikkje grip inn mot openlyst sal og openlys bruk av narkotika på gata.

Ein kunne nesten seie at den legaliseringa som Unge Venstre går inn for, langt på veg er gjennomført i Bergen, sjølv om vi enno ikkje har ei rekkje hasjutsal i regi av det statlege Cannabismonopolet som ungdomspolitikarane ser for seg, om ein då ikkje vil ha denne løfterike verksemda i privat regi. Trass i denne liberaliseringa, som Unge Venstre meiner skal føra til mindre misbruk, held misbruken fram som før, og delar av Bergen sentrum er vorte ein open russcene for sal og bruk av narkotika.

Rollekaoset

Meir restriktive synspunkt finn ein hos Norsk Narkotika­politiforening (NNPF), som vel å merke ikkje er det same som politiet. NNPF er ein «ideell organisasjon», som det heiter, ei friviljug foreining med medlemer frå narkotikapolitiet, tollvesenet og kriminalomsorga. Dei driv førebyggjande arbeid for å hindra unge menneske i å byrje med narkotika. I Unge Venstre-saka var dei i kontakt med skulefolk for å få stansa det dei oppfatta som cannabisreklame.

Men fordi foreininga har politiet i namnet sitt og politifolk som frontfigurar, vert NNPF ofte oppfatta som den forlengde armen til politiet. I førre veke klarte ikkje pressa og politikarane å halde dei to rollene til politifolka frå kvarandre. Representantane for den frie organisasjonen NNPF vert oppfatta som «politi».

Dermed blei det til at «politiet grep inn i valgkampen» og dreiv «sensur» av politiske ytringar. Det heile vart framstilt som «et langt skritt i autoritær retning», som Unge Venstre-leiaren Sondre Hansmark sa. I Morgenbladet vart det stilt spørsmål om vi hadde fått «politisk politi i Norge».

Slik fekk Unge Venstre støtte av så godt som heile pressa, deretter av justisministeren, kunnskapsministeren og til slutt statsministeren, som i eit Facebook-innlegg skreiv at «å forby materiell eller synspunkter i den politiske debatten er i strid med de verdiene som vi inviterer ungdommene til å støtte opp under».

Ytringsfridom og reklame

Men ingen hadde nekta Unge Venstre å føre fram synspunkta sine om legalisering av cannabis. Det handla om at fleire skular i Agder, Troms, Trøndelag, Møre og Romsdal, Hordaland og Rogaland reagerte på den biletlege utforminga av partipropagandaen.

Med rette, for etter opplæringslova skal skuleleiinga syte for at elevane ikkje vert utsette for «reklame som er egnet til å skape et kommersielt press, eller som i stor grad kan påvirke holdninger, adferd eller verdier», og dette kan òg gjelde «politisk reklame». Det burde ikkje vere tvil om at det propagandamateriellet som Unge Venstre har med seg til skuledebattane, fell inn under denne defineringa av «politisk reklame».

Plakatane, klistre- og jakke­-
merka som Unge Venstre spreier på skulane, syner ei hand som gjer V-teiknet. Det er ein kjend gestus frå hippierørsla i sekstiåra. Fingrane held ein rykande joint – ein hasjsigarett. Dermed vert «frigjering» knytt til hasjrøyking. Hasjrøykaren på valmateriellet er velkledd og kunne vere ein ungdomspolitikar – for armen er kledd slik at vi får inntrykk av ein kvit mansjett og dressjakke.

Ved å framstille røykaren som velkledd seier Unge Venstre at hasjrøyking går godt saman med eit ordna, borgarleg liv, eller direkte sagt: at det er ufarleg å nytta hasjisj og marihuana. Utsegna vert styrkt av bakgrunnen: rein natur med grøn eng, skog og blå himmel der den narkotiske røyken glir i eitt med godvêrsskyene.

To tunger

På dette viset talar Unge Venstre med to tunger. I program og intervju er dei ansvarlege og vil legalisera cannabis for at det skal verte mindre narkotikamisbruk. Men for å fremje dette gode føremålet nyttar dei materiell som ufarleggjer cannabis og indirekte propaganderer for hasjrøyking.

Ser ein berre på dette politiske reklamemateriellet, må ein spørje seg kvifor liberalistane nett no som vi har slutta med sigarettar, vil ha oss til å begynne med jointar.

Kaj Skagen

Kaj Skagen er forfattar og fast skribent i Dag og Tid.