I veka som gjekk, freista media å skapa eit slags Ibsen-drama av livet på Løvebakken. Om det ikkje var forfalska underskrifter og nedarva syfilis, var det familiekonfliktar på høgt nivå, og Ibsen vart modernisert ved at høgtalarfunksjonen på mobilen til ein Høgre-representant kom til å spela same rolla som den fatale vekselen i Et Dukkehjem. Litt inspirasjon frå Gengangere kunne vel også sporast i mor–son-oppgjeret i Venstre, men til alt hell gjekk sjukemeldinga av den nye Osvald ut før han byrja å peika på julestjerna og mumla «Gi meg solen, mor». I staden kan Trine og Raja gå i kantina og unna seg ei Solo med godt samvit.

Skulle ein finna ein høveleg dramatittel på det som fylte alle kanalar sist veke, kunne det kanskje bli Much Ado about Nothing – Stor ståhei for ingenting.

Alt skal avslørast

Det er mange ting å seia om slike personintrigar som media dels observerer og dels konstruerer. Ein ting er at dei fører merksemda bort frå innhaldet i sakene og inn mot konstellasjonane mellom personar i staden. Eit temperamentsutbrot frå ein minister gir meir i kassa enn eit heilt statsbudsjett. Slik fungerer journalismen ideologisk ved å ta merksemda bort frå alt som er viktig.

Men det som uroar meg mest, er den løynde premissen som ligg under denne typen mediedekning. Det synest å vera at alt som er løynt, skal avslørast, det som blir kviskra i mørkeret, skal ropast ut frå taket. Ikkje berre politikken, men relasjonane mellom aktørane, kjenslene og slitasjen deira, er noko alle har krav på å få vita om.

Sosiale rollespel

Det kan vera interessant å samanlikna denne tankegangen med ei inndeling som den amerikanske sosiologen Erving Goffman gjorde omkring 1960. Han var oppteken av sosiale rollespel, der det i somme tilfelle kan vera godt og nødvendig for alle å halda fast på rollene sjølv om alle veit at det finst eit element av spel i dei. Sjefen takkar alle ved årsskiftet for god innsats ved juleavslutninga. Staben har ikkje gjort så god innsats, sjefen er ikkje særleg takksam, alle involverte veit begge delar, men likevel gjer han rett i å takka, for utan takk ville alt blitt verre. I analysen av rollespel peika Goffman også på skiljet mellom det som er på scena (frontstage), og det som er bak scena (backstage). For Goffman er dette storleikar som ikkje kan avskaffast. Dersom ein tek det som høyrer til bak scena, opp på scena, endrar det karakter. Og då blir rommet bak scena fylt på ein annan måte. Dette er veldig tydeleg når skodespelarar – som jobbar på faktiske scener – snakkar om livet på teateret. Å snakka om førebuingar, prosessen fram mot framføringa og så bortetter – blir ei ny rolle, og ein merkar snart at det er ein regissert versjon vi får. Det som eigentleg skjedde på bakrommet, får vi aldri vita.

Men denne inndelinga handlar ikkje primært om teateret, ho handlar om det offentlege livet og ikkje minst politikken. Politikarane har ei offentleg rolle, og dei skal levera sine saker i det offentlege, på scena. Men i prosessen med å løysa sakene må dei også arbeida bak scena. Dei må forhøyra seg om kva som går, skaffa seg kunnskap om personar og saker, byggja seg opp ein kunnskapsbase av både sakleg og personleg art. Det må dei gjera om dei skal utføra jobben sin.

I store og vanskelege saker treng dei også eit frirom, ein stad der dei kan banna og røykja rullings, om dei likar det, og seia til sine mest fortrulege: Du, han der i Senterpartiet, kan ville eg ikkje kjøpt bruktbil av.

Men går dei på talarstolen i Stortinget og seier det same, er dei – med rette – i trøbbel. Journalismens (altså journalistikkens ideologi) er at alt backstage skal opp på scena og fram i lyset, og at dei ikkje kan kvile før det er gjort.

Liberalitet

Men der tek dei feil. Det som skal fram, er saker som høyrer til på scenen, og som ein freistar å gøyme bort. Til dømes om ein fiskeriminister fører forhandlingar med framande regime og kallar det ferie. At politikarar snakkar saman, sonderer, gir uttrykk for frustrasjon i fortrulege samanhengar og arbeider fram det dei seinare vil presentera offentleg – det er ikkje suspekt, det er nødvendig.

Og medan ein kan stilla nokså strenge krav til det ein presenterer på scena, må det finnast ein større liberalitet i bakrommet. Der er det plass til både det uferdige og det feilbarlege.

Ideen om å gje ei minutt-for-minutt-framstilling av politikken der det ikkje er rom for det minste avvik, verken i humør eller faktakunnskap, vil i lengda gjera politisk arbeid til eit mareritt.

Og er det nokon som burde forstå denne skilnaden mellom open scene og bakrom, er det journalistane. Dei får ha sine bakrom i fred og ville bli sjokkerte om det låg folk i hagen deira og filma, eller at samtalen deira vart sett på høgtalar utan at dei visste det. Dei har laga seg eit skilje mellom scene og bakrom som dei kontrollerer fullt og heilt sjølve.

Er det noko vi burde verna om, er det nettopp det politiske bakrommet, og den ikkje-offisielle livsverda, som er like viktig for oss som luft og næring. Ein stad må mikrofonane vera avslegne.

Eg ynskjer politikarane ei fredeleg julehelg, utan mikrofonar i julelysa.

Jan Inge Sørbø er professor ved Høgskulen i Volda og fast skribent
i Dag og Tid.