Når pandemien kjem
Vaksinemotstand er ein av dei ti største trugslane mot global helse, ifølgje World Health Organization.
Eit lite stikk, og du har daudt virus flytande rundt i systemet.
Foto: Heiko Junge / NTB scanpix
Eg sit på hybelen hjå ei veninne i 2014, gjer meg ynkeleg og klagar mi naud over armane mine, som er vonde og hovne som to bleike middagspølser.
– Det var influensavaksinen du tok, eller?
Ho ler og trykkjer forsiktig på skuldra mi.
– N-nei. Eg er ikkje i risikogruppa, gryntar eg.
Nokre dagar tidlegare har eg fått fire plasterlappar på kvar skulder, og like mange nye og gamle, daude virus flytande i kroppen. Reportasjetur til India står på høgskulepensumet neste semester, og eg har late helsesystervikaren nytte meg som nålepute. Til og med rabies er eg vaksinert mot no. Men influensavaksinen har eg enno ikkje teke.
– Du kan kjenne deg ørlite støl i morgon, seier kvinna før ho kastar ampullen med poliobooster som ho nett har tømt inn i skuldra mi.
Det er enno to år til eg skal få tilbod om gratis HPV-vaksine mot livmorhalskreft, og nye to år til ein får avkrefta påstanden om at vaksinen gjev kreft. Ei veke med feber skal eg derimot tole utan sprøytestikk, tenkjer eg, medan eg passerer influensaplakaten på veg ut.
Ifølgje WHO førre veke er vaksinemotstand ein av dei ti største trugslane mot global helse i 2019. Livstrugande barnesjukdommar har vore nærast utrydda i Europa, men WHO rapporterer no om ein auke i meslingutbrot. Mot 13 døde og 5273 sjuke i 2016, var det meldt 35 døde og 21.315 sjuke i 2017. I Noreg vart det registrert tolv tilfelle av meslingar i 2018, mot eitt i 2017 og null året før. Og seinast onsdag denne veka rapporterte Washington Post at 23 menneske i Oregon, dei fleste uvaksinerte born under ti år, er smitta med meslingar.
Utbrota veks altså i takt med vaksinevegringa. Har ein undervurdert fotfestet den britiske dokteren Andrew Wakefield fekk då han juksa seg fram til påstanden om at MMR-vaksinen gjev autisme? The Lancet publiserte artikkelen i 1998 og sletta han i 2007. Men skaden var skjedd. I 2006 vart det første meslingdødsfallet i Storbritannia på 14 år rapportert, og så seint som i 2013 vart over 1000 menneske smitta av meslingar i Sør-Wales, ifølgje The Independent. Wakefield sjølv flytta til USA og vart dokumentarfilmskapar.
I lag med vaksinemotstand på WHO-lista står global influensapandemi. I november i 2018 melde NRK at fire av fem helsetilsette lèt vere å vaksinere seg mot viruset. Det tek for mykje tid. Samstundes døydde 1400 av sjukdommen på norske sjukehus i 2017.
Så kvifor har ikkje eg vaksinert meg mot det òg, tenkjer eg, medan eg støttar meg på dei to pølsene som sit fast i skuldrene mine og reiser meg frå sofaen. Å kle på meg genseren kan eg berre gløyme. Er eg redd for narkolepsi etter svineinfluensavaksinen i 2009? I frykta for svineinfluensapandemi fekk ikkje forskarane tid nok på seg til å teste vaksinen skikkeleg. Men barnevaksinasjonsprogrammet er derimot godt testa. Og sjølv om eg toler ei veke på sofaen, og enno ikkje er i risikogruppa, lovar eg å stille meg i vaksinekøen når globalpandemien kjem.
Mone Celin Skrede er frilansjournalist og fast skribent i Dag og Tid.
Er du abonnent? Logg på her for å lese vidare.
Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
Eg sit på hybelen hjå ei veninne i 2014, gjer meg ynkeleg og klagar mi naud over armane mine, som er vonde og hovne som to bleike middagspølser.
– Det var influensavaksinen du tok, eller?
Ho ler og trykkjer forsiktig på skuldra mi.
– N-nei. Eg er ikkje i risikogruppa, gryntar eg.
Nokre dagar tidlegare har eg fått fire plasterlappar på kvar skulder, og like mange nye og gamle, daude virus flytande i kroppen. Reportasjetur til India står på høgskulepensumet neste semester, og eg har late helsesystervikaren nytte meg som nålepute. Til og med rabies er eg vaksinert mot no. Men influensavaksinen har eg enno ikkje teke.
– Du kan kjenne deg ørlite støl i morgon, seier kvinna før ho kastar ampullen med poliobooster som ho nett har tømt inn i skuldra mi.
Det er enno to år til eg skal få tilbod om gratis HPV-vaksine mot livmorhalskreft, og nye to år til ein får avkrefta påstanden om at vaksinen gjev kreft. Ei veke med feber skal eg derimot tole utan sprøytestikk, tenkjer eg, medan eg passerer influensaplakaten på veg ut.
Ifølgje WHO førre veke er vaksinemotstand ein av dei ti største trugslane mot global helse i 2019. Livstrugande barnesjukdommar har vore nærast utrydda i Europa, men WHO rapporterer no om ein auke i meslingutbrot. Mot 13 døde og 5273 sjuke i 2016, var det meldt 35 døde og 21.315 sjuke i 2017. I Noreg vart det registrert tolv tilfelle av meslingar i 2018, mot eitt i 2017 og null året før. Og seinast onsdag denne veka rapporterte Washington Post at 23 menneske i Oregon, dei fleste uvaksinerte born under ti år, er smitta med meslingar.
Utbrota veks altså i takt med vaksinevegringa. Har ein undervurdert fotfestet den britiske dokteren Andrew Wakefield fekk då han juksa seg fram til påstanden om at MMR-vaksinen gjev autisme? The Lancet publiserte artikkelen i 1998 og sletta han i 2007. Men skaden var skjedd. I 2006 vart det første meslingdødsfallet i Storbritannia på 14 år rapportert, og så seint som i 2013 vart over 1000 menneske smitta av meslingar i Sør-Wales, ifølgje The Independent. Wakefield sjølv flytta til USA og vart dokumentarfilmskapar.
I lag med vaksinemotstand på WHO-lista står global influensapandemi. I november i 2018 melde NRK at fire av fem helsetilsette lèt vere å vaksinere seg mot viruset. Det tek for mykje tid. Samstundes døydde 1400 av sjukdommen på norske sjukehus i 2017.
Så kvifor har ikkje eg vaksinert meg mot det òg, tenkjer eg, medan eg støttar meg på dei to pølsene som sit fast i skuldrene mine og reiser meg frå sofaen. Å kle på meg genseren kan eg berre gløyme. Er eg redd for narkolepsi etter svineinfluensavaksinen i 2009? I frykta for svineinfluensapandemi fekk ikkje forskarane tid nok på seg til å teste vaksinen skikkeleg. Men barnevaksinasjonsprogrammet er derimot godt testa. Og sjølv om eg toler ei veke på sofaen, og enno ikkje er i risikogruppa, lovar eg å stille meg i vaksinekøen når globalpandemien kjem.
Mone Celin Skrede er frilansjournalist og fast skribent i Dag og Tid.
Utbrota veks altså i takt med vaksinevegringa.
Fleire artiklar
Israelske soldatar på veg inn i nabolaget Shijaiyah i Gaza by for å fordrive fleire hundre palestinarar til ein ukjend stad nord på Gazastipa.
Foto: Moti Milrod / Haaretz / AP / NTB
Ramsalt kritikk av Israels krig i Gaza
Molok er ein page-turner med hendingar som skakar lesaren.
Gassleidningar i Moldova. Landet risikerer ei energikrise til neste år.
Foto: Aurel Obreja / AP / NTB
Moldova i skvis
Frå 1. januar kjem det ikkje meir gass til Europa gjennom Ukraina. Det kan bli alvorleg for energitryggleiken i Moldova.
Stoltenberg I-regjeringa på Slottsplassen. Dåverande statsminister Jens Stoltenberg og utanriksminister Thorbjørn Jagland står fremst.
Foto: Jarl Fr. Erichsen / NTB
Venstrepopulisme på norsk – en refleksjon
«Ved markedsrettingen og privatisering ga venstresiden delvis fra seg det som hadde vært dens kjennemerke, nemlig å mobilisere staten til fordel for folk flest.»
I november 2017 besøkte president Donald Trump kollegaen Xi Jinping i Beijing. Same året tok handelskrigen mellom USA og Kina til.
Foto: Damir Sagolj / Reuters / NTB
Det som kjem etter globaliseringa
35 år etter at Berlinmuren fall og liberalismen såg ut til å ha vunne, reiser tollmurane seg i verda.
Gatekunsten på denne muren i Kyiv er basert på kunsten til Marija Prymatsjenko, som ukrainarane no omfamnar.
Foto via Wikimedia Commons
Naiv kunst og nøktern røyndom
Dei naivistiske dyrefigurane til Marija Prymatsjenko har blitt viktige for gjennomsnittsukrainaren, som kjempar vidare i trua på mirakel.