Protestane har hagla mot ei ny fransk lov denne veka: «la loi anti-casseurs», «antiknusar-lova». Lova vart vedteken av nasjonalforsamlinga tysdag og kan brukast av lokale styresmakter til å stogge alle slag demonstrasjonar dersom dei trur dei vert valdelege. Jamvel nære vener av Macron har åtvara sterkt mot å gje lokaladministrasjonane makt til å ta frå folk demonstrasjonsretten.

Fleire av gulvestane er likevel glade til, dei har kjent seg utskjemde og nedverdiga av provokatørane. Somme har teke til å gå med raude skjerf utanpå vesten; det skal markere at også sosialistar er imot hærverk og vald. Likevel, berre for to helger sidan dukka det opp gjengar ingen kjende i Toulouse. Dei gjekk laus med jarnstenger på vindauge og dører i fleire bankar. Bilar vert brunne jamt og samt frå Bordeaux til Strasbourg; berre i Marseille er det ikkje gjort hærverk desse tolv vekene.

Fagforeiningane

Der er no jamt færre gulvestdemonstrantar. I Paris er talet nede i ein brøkdel av kva det var i starten, då det kom tilreisande frå heile landet. Folk marsjerer no i heimbyane. Det har gjort at krava frå demonstrantane er vortne endå meir varierte. Lokalt arbeidsliv og arbeidsløyse spelar større rolle. Somme stader tennest raseriet sterkt i distrikta, men det går nok raskt over.

Dermed har fagforeiningane engasjert seg. Det vil seie, den nest største fagforeininga, CGT, som er kommunistisk orientert, gjekk ut på gatene tysdag i Paris og 200 andre byar – gulvestar slutta seg til dei fleste stader, deltakartalet var vel 300.000 til saman. Rett nok er berre oppunder 11 prosent av franske arbeidstakarar fagorganiserte, men dei tusentals småforeiningane er organiserte hovudsakleg i fem store unionar. Alle har vore avventande til Emmanuel Macron, vonbrotne over at han enno ikkje har gjort mine til å halde lovnadene sine om betre kontakt med fagorganisasjonane. Når somme no gjer seg til meir formelle motpartar overfor regjeringa, er det på fleire vis interessant.

For det fyrste kan då regjeringa vonleg kome vidare på å utvikle meklingsformer, kan hende jamvel eit riksmeklingsinstitutt, som det er sår trong for i ei tid då det må bli konfliktar. For det andre har ikkje gulvestane makta å danne nokon leiarskap; dei som har prøvd, er blitt kjeppjaga. Ein holocaustfornektar ekskludert frå Le Pen-partiet Nasjonal Samling tok patent på namnet «Dei gule vestane» og ville lage parti til EU-valet, men han er så ekstrem at mest ingen vil ha noko med det tiltaket å gjere.

Ytterpunkta

Det vart òg mislukka for Jean-Luc Mélenchon, leiaren for anarkist/ytrevenstre-partiet Les Insoumises («dei ikkje-underkasta»), og Marine Le Pen, leiar for Rassemblement National (Nasjonal samling, før Nasjonalfronten) å prøve å profittere på gulvestopprøret. Ein alvorleg bommert gjorde Mélenchon då han hylla Éric Drouet, ein av dei mest ytterleggåande gulvestaksjonistane. Den karen er under rettsforfølging for å mane til å storme Elyséepalasset og ta presidentparet til fange. Så Mélenchon samanlikna mannen med ein annan Drouet frå fransk historie, Jean-Baptiste, som i 1793 avslørte kvar Ludvig XVI og Marie-Antoinette var etter at dei flykta. Men vanlege gulvestar ved rundkøyringane kringom i landet vart rasande over at Éric Drouet slik vart gjord til helt og martyr for rørsla.

Gulvestane er ikkje særskilt ytterleggåande, dei er for det meste lægre mellomklasse. Dei har inga organisasjonsrøynsle og har såleis ikkje makta å lage vakt- og tryggingsordningar kring demonstrasjonane sine, men no kan dei jo med lova i hand krevje å få slutt på valden. Ein viktig del av grunnen til at gulvestane har roa seg mykje, er at Macron overraskande har vore heldig med sin Grand Débat National – den store nasjonale debatten. Han har halde reine bergpreiker i dagslange maratonmøte med ordførarar, lokalpolitikarar, organisasjonsfolk og demonstrantar over heile landet. Han har dukka umeld opp på landbruksmesser i dei ytste utkantar, såleis i dei sørlege Alpane og i Bretagne og i pilegrimsbyen Le Puy-en-Velay. Han talar med og til deltakarane i samfunnshus og rådhus, der måpande tilhøyrarar har vore forbina over at presidenten kom til dei utan vidare – noko liknande har aldri hendt i Den femte republikken. Eller nokon gong, når folk tenkjer etter.

Lovar lite

Mange løfte har ikkje Macron gjeve; han har ikkje stort å gå på når bruttonasjonalproduktet er i 2,8 prosent underskot. Men han har altså prioritert møta med folket framfor internasjonale toppmøte, og seier han lærer av dei mange klagemåla. Ein lovnad kom han nyss med: Det skal vere folkerøysting om storleiken på nasjonalforsamlinga og visse andre spørsmål 26. mai.

Især Marine Le Pen har skrike opp om dette: midt i valkampen til EU-parlamentsvalet. Ho har grunn til å vere nervøs. 7. januar lanserte nemleg Jacline Mouraud, ein gulvest som før har mislukkast i å byggje ei leiing for rørsla, partiet Les Emergents – Nykomlingane. På ein månad har dette initiativet fått ei heilt anna positiv mottaking enn det den førre freistnaden gjorde. Det som då truleg vil hende, er at både Rassemblement National (Le Pen) og Les Insoumises (Mélenchon) mistar mange veljarar til Les Emergents – noko som berre kan tene eitt parti, nemleg Macron-partiet La République en Marche.

Den politiske effekten av gulvestopprøret er framleis vanskeleg å vurdere. Reformene vil og må gå sin gang. Etter Macron-møta kringom, kan det likevel oppstå forhandlingar som gjer at visse grupper får færre tyngsler. Men så underleg kan det gå til i denne verda at det no er godt mogleg at ei rørsle som starta med å krevje at den nyliberale presidenten måtte gå av, kjem til å sørgje for at han får eit endå breiare og stødigare grunnlag å arbeide ut frå, jamvel innafor EU.

Bjørn Kvalsvik Nicolaysen er professor i lesevitskap ved Universitetet i Stavanger og fast skribent i Dag og Tid.