I den vitskaplege artikkelen The Future of Jihadism in Europe: A Pessimistic View skil den norske terrorforskaren Thomas Hegghammer mellom konstante og variable bakgrunnar for jihadistisk terror. Islam som religion og jihadistisk ideologi, vert rekna som konstantar, det vil seie forhold som har vore med oss for lenge til at vi kan sjå dei som årsaker til eit fenomen som oppstod på 1990-talet.

Så å seie alltid og overalt finst det jihadistisk ideologi, men årsaka til at mange vert gripne av han, ligg etter Hegghammers syn mindre i sjølve ideologien enn i den politiske utviklinga som brått gjer han tiltrekkjande og overtydande.

Årsaker til terror

Når det gjeld «variable» omstende som kan vere direkte årsaker til dagens terrorbylgje, reknar Hegghammer med fire: 1) krig og konflikt i muslimske land, noko som gjer det mogeleg å mobilisere unge muslimske menn til terrorverksemd; 2) leiarfigurar, gjerne muslimske krigsveteranar, som har røynsle frå krigsområde som Syria og Jemen, og som vervar fotsoldatar som utfører terroråtaka; 3) dårleg økonomisk integrerte unge, muslimske menn, som utgjer den sosiologiske gruppa der dei jihadistiske fotsoldatane vert verva; og 4) spreiinga av jihadistisk propaganda på internettet.

Fordi desse fire hovudårsakene er inne i ei utvikling som gjer terror like sannsynleg rundt 2030 som i dag, trur Hegghammer at terroren vil halde fram med å plage Europa i minst eit tiår framover.

Arbeidet med å demme opp for jihadismen på internettet vil som før bølgje fram og tilbake i takt med at teknologien heile tida utviklar seg og partane finn nye metodar, men nokre avgjerande sigrar mot terrororganisasjonane kan ein ikkje rekne med, seier han.

Også uroa i det muslimske området frå Mali til Afghanistan vil halde fram. Her har vestleg politisk og militær innblanding, frå det britisk-amerikanske kuppet mot den demokratisk valde statsministeren Mossadegh i Iran i 1953 til det norskstøtta opprøret mot Gaddafi i Libya i 2011 og krigen i Syria, bidrege til å lage kaos i regionen.

Men dette kjøper ikkje dagens jihadistar fri frå det fulle ansvaret for deira eige barbari. Det kjøper heller ikkje vestlege politikarar fri frå plikta til å verne si eiga sivilbefolkning. Men det forpliktar oss til å finne ei heilt ny tilnærming til Midtausten og Nord-Afrika, kanskje slik at vi heilt sluttar å blande oss inn militært. Men same kva vestlege land gjer eller ikkje gjer i dette området, vil uro og krig halde fram i årevis, slik at det framleis vil vere saker som kan mobilisere for jihadistisk terror og gje høve for våpen- og kamptrening.

I denne artikkelen vil eg derfor sjå nærare på ei av dei to årsakene politikarane kan gjere noko med i overskodeleg framtid, nemleg framvoksteren av ein muslimsk økonomisk underklasse. Den fjerde terrorårsaka, talet på jihadistiske entreprenørar, vil eg handsame i den neste og siste artikkelen i artikkelserien.

Rekruttering

I artikkelen «Flyktningkrisens radikaliseringsutfordringer» i Aftenposten 21. november 2016 skriv Thomas Hegghammer at vi i «veldig grove trekk kan (...) si at europeisk jihadisme er et produkt av innvandring», fordi jihadismen kom til Europa på 1990-talet med islamistar frå Midtausten og Nord-Afrika.

Det er likevel ikkje slik at storleiken på den muslimske minoriteten er proporsjonal med førekomsten av jihadistisk terror. Viktigare er om eit samfunn har jihadistiske nettverk og entreprenørar som kan rekruttere fotsoldatar til å utføre sjølve terrorhandlingane.

Samstundes seier Hegghammer at det er ein samanheng mellom dårleg økonomisk integrering av innvandrarar og auken av jihadisme. Unge muslimske menn som hamnar utanfor økonomisk og sosialt, er mykje meir utsette for å bli knytte til jihadistiske miljø enn dei som får utdanning og kjem i arbeid.

Det ligg då i korta at om europeiske økonomiar ikkje er opne for ein del av innvandrargruppene frå Asia og Afrika, vil òg ein auke av innvandringa generelt trekkje med seg ein auke i talet på unge muslimske menn som ikkje vert økonomisk integrerte.

I The Future of Jihadism in Europe: A Pessimistic view nemner Hegghammer denne dynamikken: Med stadig innvandring frå muslimske land, og relativt høge – om enn fallande – fødselstal for muslimske minoritetar, vil den muslimske befolkningsdelen auke på i europeiske land.

Av ei rekke årsaker, frå språk og utdanning til diskriminering i arbeidslivet, vil denne gruppa i gjennomsnitt truleg halde fram med å gjere det dårlegare enn gjennomsnittet for folkesetnaden elles. Dermed vil gruppa av sosialt og økonomisk belasta, yngre muslimske menn vekse. Då vil òg rekrutteringsgrunnlaget for jihadisme i Europa auke.

Dette gjeld for alle vesteuropeiske land, sjølv om det finst skilnader, både i økonomiane og i kor den muslimske minoriteten har bakgrunnen sin. Til dømes har Frankrike andre utfordringar med ein algeriskætta minoritet enn Tyskland har med ein tyrkisk minoritet.

For Noregs del syner tal som Perspektivmeldinga for 2017 byggjer på, ein auke i innvandringa frå Asia og Afrika, med 19.000 personar i 2012 og i snitt om lag 21.000 personar årleg i 2015–16. SSB skriv fram denne utviklinga slik at ein reknar med at delen av norsk folkesetnad med bakgrunn i Afrika, Asia og Latin-Amerika i 2099 vil vere på litt under 30 prosent.

I kva grad denne aukande gruppa vil verte økonomisk integrerte, er usikkert. Medan Noreg til no har vore god på å halde jihadistiske miljø nede, er vi dårlegare på økonomisk integrering.

Etnisk underklasse

For no å halde oss i Noreg, vert det i rapporten til det andre Brochmann-utvalet frå i år sagt at «hvis det norske samfunnet ikke lykkes bedre med integreringen av innvandrere og flyktninger fra land utenfor Europa, er det risiko for at økende økonomisk ulikhet kan spille sammen med kulturelle forskjeller og svekke grunnlaget for samhørighet, tillit og samfunnsmodellens legitimitet».

Dette er mykje sterkare ord enn dei høyrest ut i den akademiske forma dei har. Her varsla Brochmann-utvalet eit mogeleg samanbrot av den sosialdemokratiske velferdsmodellen og auka sosiale konfliktar, knytte til innvandringa frå «den tredje verda».

Det går fram av rapporten at den økonomiske integreringa eller sysselsettinga er høvesvis 13 og 25 prosent lågare for innvandrarar og flyktningar enn for folkesetnaden elles i Noreg, og mykje dårlegare for dei som kjem frå fattige land. Medan folkesetnaden utan innvandrarar i 2015 hadde ei sysselsetting på 75 prosent, var berre litt over halvparten av innvandrarane frå Asia, Afrika og Latin-Amerika i arbeid. Ein SSB-rapport frå 2016 synte at i Noreg hadde 35 prosent av innvandrarane frå Asia, Afrika og Latin-Amerika inntekt under fattigdomsgrensa.

Det er altså fare for at det veks fram ein etnisk underklasse i Noreg. Derfor meinte Brochmann-utvalet at styresmaktene måtte «satse mye mer på å gjøre innvandrere kvalifisert for det norske arbeidslivet», som utvalsleiaren sa til VG 1. januar 2017.

Det same seier Hegghammer i «Flyktningkrisens radikaliseringsutfordringer», der han knyter integreringa direkte til jihadismen: «Hvis vi ikke lykkes bedre med den økonomiske integreringen enn vi har gjort til nå, kan Norge om ti år få et nytt og sterkere jihadistmiljø.»

Denne samanhengen har støtte i konkrete tal: Åtte–ni av ti norske jihadistar har innvandrarbakgrunn; halvdelen av dei av har berre grunnskule, og sju av ti har kriminell bakgrunn.

Integreringas grenser

I boka Massutmaning, om svensk innvandring og økonomi, seier den kurdisk-svenske siviløkonomen Tino Sanandaji at dei fleste flyktningar ikkje har dei rette kvalifikasjonane for å kunne komme inn i eit nordisk arbeidsliv som byggjer på moderne teknologi, høgt kunnskapsnivå og høgproduktivitet, og at dette ikkje lèt seg rette på med pengar og integreringstiltak. Det vil seie at sjølve den teknologiske og økonomiske utviklinga i europeiske land, og særleg land som Noreg, ikkje gjer integreringa av innvandrarar frå «tredje verda»-land lettare, men tyngre.

Om dette er rett, vil framleis høg innvandring frå «den tredje verda» gjennom asylinstituttet og familiegjenforeining opne for den utviklinga Hegghammer føreseier i The Future of Jihadism in Europe: A Pessimistic View, nemleg at vi vil få ein «utskild og forskansa muslimsk økonomisk underklasse», sjølv om dette langt frå gjeld noko fleirtal av dei som kjem til landet, og sjølv om det er relativt fleire born av innvandrarar enn etnisk norske som tek høgare utdanning. Den delen av innvandrarfolkesetnaden som ikkje klarer seg økonomisk, kan komme til å danne ein etnisk underklasse, noko som vil føre til meir utanforskap, fleire parallellsamfunn og større rekrutteringsgrunnlag for jihadisme.

Kaj Skagen er forfattar og fast skribent i Dag og Tid.