Identitet

Jesper Hommefoss Johnsen

jesper@dagogtid.no

Debatten om kva det vil seie å vere norsk, fekk ein ny vri 11. januar. Då publiserte Fawad Ashraf, debattredaktør i Avisa Oslo, ein tekst med tittelen «Norsk nok for de svina». Ashraf skreiv at han ikkje lenger vil kalle seg norsk, fordi han stadig opplever at det vert stilt spørsmål ved den norske identiteten hans. Kvifor skal han, «som på alle parametere er integrert», akseptere det?

Sumaya Jirde Ali er redaktør i det feministiske tidsskriftet Fett. Ho meiner det er viktig å ta dette spørsmålet opp til debatt.

– Første gong eg las innlegget, kjende eg på ein instinktiv motstand. Det er fordi eg er trygg på min eigen norske identitet. Men så stoppa eg opp og reflekterte over den motstanden eg kjende på. Då forstod eg at det ikkje har noko med valet til Ashraf å gjere, det må han få bestemme sjølv. Eg er glad for at han tar debatten, og skulle ønskje fleire tok seg tid til å reflektere over bodskapen hans.

– Kvifor?

– Fordi han peiker på noko som går litt under radaren i den store debatten. Det handlar om å kunne definere seg sjølv på eigne premissar. I innlegget les eg ei sorg over å måtte gå rundt og prove overfor alle desse menneska at ein faktisk er norsk. Vi må ta denne kjensla på alvor.

Fellesskapet

Spørsmål om kva ein nasjonal identitet inneber, blir diskuterte i mange land. Ali meiner at debatten om kva som fell inn under det norske, er viktig.

– Det finst ei forventning om at alle skal kjenne tilhøyrsle og kjærleik til det norske. Den forventninga kan eg for så vidt forstå, men det kjennest til tider urettvist når ein møter motstand i det daglege.

– I Noreg står tanken om fellesskapet sterkt. Er det innsnevrande?

– Vi likar jo å tru at dette er eit egalitært og ope samfunn. Den norske identiteten trykkjer ein likskapstanke til brystet. Men denne likskapstanken kveler òg skilnader og vil ikkje sjå at somme oppfører seg annleis. Sjølv om vi langt på veg har internalisert alle rettane vi har på papiret, er ikkje alle like verna i det norske samfunnet.

– Shazia Majid i VG skriv at dersom mange på sikt sluttar å kalle seg norske, kan det «tynne ut limet som holder Norge samlet».

– Kva er limet i samfunnet? Er det språket? Ytringa til Ashraf er jo skriven på norsk. I så måte er det ikkje ein trugsel mot limet i samfunnet, men heller eit prov på det. Ein må vere trygg på både seg sjølv og landet sitt for å gå ut slik han gjer.

Ali meiner at Ashraf og andre med liknande synspunkt ikkje strittar imot den norske identiteten i seg sjølv, men mot ei snever forståing av det som ikkje famnar kvardagen deira.

– Om vi ikkje tar kritikken av denne snevre forståinga på alvor, vert jo desse debattantane berre endå meir sikre på at dei har rett.

Generasjonsskifte

Tidlegare kulturminister Abid Raja kritiserte Ashrafs haldning i Debatten på NRK sist veke. Han meinte at haldninga hans er både «farleg» og «provoserande». Ali meiner usemja kjem av eit tydeleg generasjonsskilje.

– Raja tilhøyrer ein generasjon der folk vart fortalde at dei måtte gi avkall på all annan bagasje for å verte norske. Ein måtte gå på ski og ete brunost for å vise at ein var norsk.

Det er dette den yngre generasjonen no vil til livs, meiner Ali. Dette er ein generasjon som ikkje vil utslette sine eigne særtrekk for å passe inn i det norske.

– Poenget er at vi vil vere våre eigne personar. Vi vil definere oss sjølve, på eigne premissar.

Likevel er ho opptatt av at identitet er ein kompleks konstruksjon som ikkje oppstår uavhengig av andre.

– Alle menneske ønskjer aksept. Vi vert på mange måtar til i andre sitt bilete. Difor er det ikkje uviktig kva andre menneske tenkjer og seier om ein sjølv. Å skru av utanforblikket har vore frigjerande for meg, men det har ikkje vore lett.

Ali seier at ho sjølv har funne seg til rette med den norsksomaliske identiteten sin, men at vegen dit har vore lang. Ho har sjølv opplevd å stå i ein spagat mellom ulike forventningar og krav til korleis ho skal føle seg.

– Før kjende eg på ei sorg over å vere meg. Men alle har ulike mål for kva det norske er. Skal du tilfredsstille alle, får du aldri fred.

Definisjonsmakt

I all hovudsak er dette ein debatt om definisjonsmakt, meiner Ali. Ho peiker på at det eksisterer ei kollektiv førestilling om det norske, og vi bør ikkje late som om den førestillinga ikkje er der.

– Når Hanne Skartveit i VG påstår at Fawad Ashraf innskrenkar den norske identiteten til eit par flåsete utsegner om å gå på ski og ete brunost, er det å kvele debatten. Ingen stiller spørsmål ved om Skartveit er norsk, sjølv om ho ikkje likar å gå på ski. Ingen testar kor norsk ho er. Ho er skåna for alt det.

Sumaya Jirde Ali meiner at dei som representerer majoritetssamfunnet, har sett seg blinde på sine eigne privilegium. Sjølv om ho forstår at innlegget til Ashraf opprører mange, meiner ho at vi heller bør reflektere over kva han eigentleg vil seie oss.

– Vi er tente med å ta denne debatten, fordi han handlar om kva samfunn vi skal ha. Den kollektive førestillinga av det norske har per no ikkje rom for opplevingane til folk som ser annleis ut.