Festspel

Åsa Osmundsen Opedal

redaksjonen@dagogtid.no

Då Anders Beyer vart sagd opp hausten 2021, måtte Festspillene i Bergen snu på hælen, og i januar vart den 28. festspeldirektøren utnemnd. I byrjinga av mai, nokre veker før festivalens 70-årsjubileum, tiltrer 46 år gamle Lars Petter Hagen. Han har arbeidd som rådsleiar i Norsk kulturråd, prosjektleiar og utviklingssjef for Oslo-Filharmonien og direktør for festivalen Ultima.

– Eg vil vera som ein lærling dette året. Eg vil selja billettar, henta artistar på flyplassen, snakka med publikum og læra meg korleis organisasjonen fungerer, ved å prøva alle slags jobbar. Festivalen har utvikla mykje kompetanse over 70 år, og denne skal eg bygga vidare på. Eg vil at festspela skal vera ein hub for kreative samarbeid, og eg gler meg til å setja i gang ulike samarbeidsprosjekt på tvers av institusjonar i byen og internasjonalt.

Rom for refleksjon

Hagen har fylgt festspela over fleire år som publikummar, og han kuraterte ein festspelkonsert med felespelar Nils Økland og barokkfiolinisten John Holloway i Håkonshallen i 2015. Medan årets program vart fastspikra lenge før stillinga vart utlyst, ser han fram til å setja kunstnarisk preg på festivalen i 2023.

– Eg har ikkje sett eit tema for neste år og vil ikkje avsløra spesifikke planar, men generelt lèt eg meg inspirera av den franske kuratoren og museumsdirektøren Suzanne Pagé, som meiner at ein kulturinstitusjon skal vera både laboratorium og vaktar av vårt felles minne. Det handlar ikkje nødvendigvis om å få svar, men om å skapa eit rom for refleksjon. Kunsten skal få publikum til å stilla spørsmål og er eit verktøy for å utfordra etablerte sanningar i ein kontinuerleg diskusjon.

– Kva vil det seia?

– Tradisjon og nyskaping heng nøye saman. Den austerrikske komponisten og dirigenten Gustav Mahler har eit sitat eg likar godt: «Tradisjon er ikkje å forguda oska, men å preservera elden.» For at tradisjonen skal kunne utvikla seg, må han kontinuerleg utfordrast og forståast på nye måtar.

Låg terskel

– Festspela har fått kritikk under Beyers tid for å vera for brei og ikkje reindyrka det klassiske i stor nok grad. Skal Festspillene i Bergen vera ein festival for alle?

– Eg vil at det skal vera låg terskel for alle å besøka festivalen, og at me skal vera eit ope, inviterande rom, samtidig som ein må tora å vera spiss nok.

– Kan ein vera både spiss og ein festival for alle?

– Om ein prøver å nå alle med alt, risikerer ein å ikkje treffa nokon. Eg trur det handlar om korleis ein set det saman til ein heilskap. Eg synest ikkje det er problematisk at eit festspel har eit program med meir populærkulturelle arrangement i tillegg til det klassiske. Det klassiske har alltid plukka opp ting frå samtida, og møtet mellom ulike tradisjonar er utruleg interessant.

– Kva møte?

– Grieg og Mahler, til dømes, plukka opp tendensar frå folkemusikken og dåtidas populære songar og implementerte dei i sine eigne verk. Mozart skreiv fleire partysongar i kanon med veldig barnslege og grove tekstar. Eg synest det er kunstig å trekka eit absolutt skilje, spesielt i dag, der me ser at kunsten er sjangeroverskridande, og at dei ulike uttrykka brukar kvarandre i tverrkunstnariske prosjekt. Ein konsert er gjerne òg performance, danseframsyning, videokunst og så bortover.

Høg gjennomsnittsalder

– Samtidig som festspela har vorte kritisert for publikumsfrieri, har festivalpublikummet høg gjennomsnittsalder. Er det å nå eit yngre publikum ein prioritet?

– Eg vil at Festspillene i Bergen skal vera ein open stad alle som vil, kan besøka. Det er viktig å tenka langsiktig og systematisk for både å bygga opp og halda på eit publikum. Det er ei utfordring at generasjonane som veks opp no, er vane med straks å ha tilgang til alt digitalt. Det beste som vert laga frå heile verda, er digitalt tilgjengeleg til kvar tid.

– Korleis skal de nå dei, då?

– Først og fremst ved å laga unike arrangement. Samtidig kan ein ikkje tvinga ei oppleving på nokon, og som publikum må ein gjera seg sjølv tilgjengeleg. Både i Ultima og i Oslo-Filharmonien lærte eg mykje om publikumsutvikling og vart positivt overraska over kor opne menneske er for kunst og nye uttrykk. Ultima har ein spissa programprofil, men det var likevel mange unge som var interesserte. Folk er meir opne enn ein trur.

– Beyer viste til nye publikums­­-
rekordar under leiinga si og brukte det som eit barometer for suksess. Enkelte vil påstå at høge salstal frå ein populærmusikkonsert ikkje betyr at festivalen har lykkast som eit festspel. Kva er eit festspel for deg?

– Publikumstal åleine gjev ikkje eit fullstendig bilde i mine auge. Det må sjåast i samanheng med kunstnariske suksesskriterium. Men det er absolutt eit mål for meg at Festspillene i Bergen skal nå mange menneske.

– Tidlegmusikkonsertar, ein sjanger der musikarar framfører eldre musikk på originalinstrument, har vore godt besøkte på festspela. Har du planar om å setja opp fleire slike konsertar?

– No byrjar eg ikkje i jobben før 1. mai, og det vert for spesifikt å seia noko om det akkurat no, men personleg elskar eg tidlegmusikk. Bergen er jo kjend for å vera ein myldrande kulturby og har vore det langt tilbake i tid. Denne historiske ramma passar godt for å setja opp tidlegmusikkonsertar.

Eigenproduksjonar

– Særleg mot slutten av Beyer si tid var det få store eigen­-
produksjonar, men heller kjøp av andre sine produksjonar. Korleis vil du gjera Festspillene i Bergen til eit relevant festspel i Europa?

– Eigenarten til byen er det som gjer festivalen relevant. Eg fekk ei ahaoppleving då eg las Morten Hammerborgs bok Bergenseren: En historisk analyse, og hans skildring om korleis bergensaren ser på seg sjølv som uavhengig og ulik folk frå resten av landet. Det gav meg ei større forståing av kven bergensaren er. Desse to verdiane, uavhengig og annleistenkande, er òg noko eg set høgt i kunsten.

– Så eigenproduksjonar vert ikkje ein prioritet?

– Det er absolutt aktuelt med eigenproduksjonar, men å setja opp dei største scenekunstproduksjonane krev enorme ressursar, både tid, pengar, fasilitetar og personale. Det eg er interessert i, er å skapa samarbeid mellom ulike institusjonar, og at festspela kan vera ein pådrivar for større prosjekt. Eg vil skapa ulike samproduksjonar og ulike samarbeidspartnarar og arbeida for at slike prosjekt kan reisa rundt.

– Då du fekk stillinga som direktør, uttalte styreleiar Thorhild Widvey på pressekonferansen at du har «gode, etiske verdiar». Er det viktig for ein festivaldirektør?

– Det er viktig å respektera dei rundt seg. Samstundes skal kunsten vera fri, og eg er ikkje redd for usemje. Kunsten skal engasjera, irritera, overraska og utfordra.

– Kva høyrer du på?

– Eg er ganske kjedeleg der. Eg elskar det tradisjonelle: Mahler, Mozart, Bach, klavermusikk. Og Grieg! Eg elskar jo Grieg. Hardingfele og langeleik er utruleg fint. Og så likar eg klassisk jazz: Bill Evans, Miles Davies, John Coltrane. Eg såg nyleg ein dokumentarserie på YouTube om Justin Bieber, faktisk. Det var ein utruleg fin serie. Det er ikkje så lett å vera Bieber.

– Høyrer du på Justin Bieber?

– Ja, den siste plata må ein høyra. Ho er bra. Og ein av mine verkeleg store favorittar er faktisk ein annan Biber. Barokkomponist og fiolinvirtuos Heinrich Ignaz Franz Biber. Ifylgje Spotify er det siste eg høyrde på, Martha Argerichs tolking av sørgjegondolen, «La lugubre gondola», komponert av Franz Liszt. Det er utruleg vakker musikk, veldig melankolsk. Eg får berre ikkje nok av det.