Claes Gill (1910–1973), modernist og klassisist, kresen poet og storslagen skodespelar, ein ugløymande personlegdom – beyond category: «Konservativ? Jeg er ikke konservativ, jeg er reaksjonær!»

To diktsamlingar: Fragment av et magisk liv (1939), bunde i kryssfiner – og Ord i jærn (1942, utgjeven januar 1943), hefta i svart blendingsgardinpapp, med 33 dikt til saman. Pluss eitt einaste dikt seinare, skrive etter oppstanden i Ungarn 1956.

Ord i jærn, offentleggjord i eit land lagt i jarn, i ei tid då dei fleste norske poetar avstod frå å publisera dikt. I ei tid då andre verdskrig var ved å venda, etter nederlaget til tyskarane ved Stalingrad. Dei norske motstandsdikta som vart skrivne, verserte på folkemunne.

Finst det element av «motstand» i Claes Gills diktsamling – som hyllar Mozart og vestnorsk natur, reiser eit tankebygg i «Sten til et taarn», men teier om det dagsaktuelle. Eller?

Eg for min del har alltid lest diktet «Advent» som ein subversiv tekst, i eit koda språk sensuren ikkje gjennomskoda. Første del handlar om egets ubehagelege tilstand, med «nervene splittet i to/døde rep». Siste del: om naziregimets «skjænsel: vanskapte tankelik/fremført i pauvre tricks», av Goebbels propagandamaskin – det heile «samlet i en paupers haand», nemleg Adolf Hitlers.

Tyskarane, som vi veit, var kjende som «et folk av aand»: med Beethoven, Goethe, Immanuel Kant, inntil det nye regimet tok over på 1930-talet. Det er i sistelina diktet får sin karakter.

Det var modig under krigen å kalle der Führer ein «fattiglem». I diktsamanhengen les ein «pauper» som «ein ynkeleg figur».

JAN ERIK VOLD