Finn Bjørnseth frå Oslo (1924–1973) gav ut ti diktsamlingar 1954–1972, dessutan fem romanar og fem novellesamlingar. Som radikal tidskritikar merkte han seg ut med dei tre samlingane Til minne om en klode (1955), 60-talls-ballade (1960) og Vuggevise for aftenlandet (1962). I dei siste samlingane sine gleid han over i ein kristen problematikk.
Patrice Lumumba (1925–1961) var den første statsministeren i Den demokratiske republikken Kongo. Han var ein statsleiar godt likt av folket og motarbeidd av vestlege kolonimakter, særleg Belgia, som ikkje ville gje slepp på gruvene i Belgisk Kongo. Vestmaktene fekk FN til å leggja vanskar i vegen for panafrikanismen, som var den store ideen til Lumumba. Hans politiske motstandar Mosche Tshombe braut Katanga ut av Kongo og danna for ei tid ein ny stat, med seg sjølv som leiar.
Lumumba regjerte berre i nokre månader, frå juni 1960 til Tshombe fekk han arrestert om hausten. Lumumba appellerte til FN om hjelp, men kom ingen veg. Saman med to av sine næraste vart Lumumba i januar 1961 torturert, myrda og partert, og liket vart oppløyst i svovelsyre. Generalsekretær Dag Hammarskjöld er i ettertid vorten sterkt kritisert for manglande forståing for den nyoppretta republikken. I 2002 tok Belgia på seg ansvar overfor Kongo for å ha vore delaktig i og ha moralsk ansvar for mordet på Patrice Lumumba.
Kor mykje som var kjent av detaljane omkring dette groteske drapet, er uvisst. Finn Bjørnseth er, etter det eg veit, den einaste norske poeten som nemner Lumumba. Det var uvanleg å nemne namn på politikarar i dikt på den tida. Ole Paus spelte i 1992 inn ei vise der han brukar «Lumumba» som tittel og muntert refreng. Då skal ein vita at «Lumumba» òg er namnet på ein sjokoladedrikk. Eit frekt og ufint namn. Alt av politikk vert gløymt.
Jan Erik Vold
Nocturne
Det er natt over Kongo,
mørkere enn din hud,
enn skorpen av jord og blod
som aldri fikk størkne
på dine sår.
Aldrende rovdyr glir
med fosforfargede øyne inn
mellom sunkne stammer.
Ennå en lydløs time
nytes den sterkeres rett
til å kvele ditt skrik,
ennå en lysløs time
glemmer du solen som ruller
en dampende plogfure opp
langs Ekvator fra øst mot vest
og vekker bødlenes blinkende barn
med trommenes trassige budskap:
De døde, de døde, de døde,
du trodde de døde forgjeves!
(Januar –61, Patrice Lumumba tilegnet.)
FINN BJØRNSETH
Er du abonnent? Logg på her for å lese vidare.
Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
Finn Bjørnseth frå Oslo (1924–1973) gav ut ti diktsamlingar 1954–1972, dessutan fem romanar og fem novellesamlingar. Som radikal tidskritikar merkte han seg ut med dei tre samlingane Til minne om en klode (1955), 60-talls-ballade (1960) og Vuggevise for aftenlandet (1962). I dei siste samlingane sine gleid han over i ein kristen problematikk.
Patrice Lumumba (1925–1961) var den første statsministeren i Den demokratiske republikken Kongo. Han var ein statsleiar godt likt av folket og motarbeidd av vestlege kolonimakter, særleg Belgia, som ikkje ville gje slepp på gruvene i Belgisk Kongo. Vestmaktene fekk FN til å leggja vanskar i vegen for panafrikanismen, som var den store ideen til Lumumba. Hans politiske motstandar Mosche Tshombe braut Katanga ut av Kongo og danna for ei tid ein ny stat, med seg sjølv som leiar.
Lumumba regjerte berre i nokre månader, frå juni 1960 til Tshombe fekk han arrestert om hausten. Lumumba appellerte til FN om hjelp, men kom ingen veg. Saman med to av sine næraste vart Lumumba i januar 1961 torturert, myrda og partert, og liket vart oppløyst i svovelsyre. Generalsekretær Dag Hammarskjöld er i ettertid vorten sterkt kritisert for manglande forståing for den nyoppretta republikken. I 2002 tok Belgia på seg ansvar overfor Kongo for å ha vore delaktig i og ha moralsk ansvar for mordet på Patrice Lumumba.
Kor mykje som var kjent av detaljane omkring dette groteske drapet, er uvisst. Finn Bjørnseth er, etter det eg veit, den einaste norske poeten som nemner Lumumba. Det var uvanleg å nemne namn på politikarar i dikt på den tida. Ole Paus spelte i 1992 inn ei vise der han brukar «Lumumba» som tittel og muntert refreng. Då skal ein vita at «Lumumba» òg er namnet på ein sjokoladedrikk. Eit frekt og ufint namn. Alt av politikk vert gløymt.
Jan Erik Vold
Nocturne
Det er natt over Kongo,
mørkere enn din hud,
enn skorpen av jord og blod
som aldri fikk størkne
på dine sår.
Aldrende rovdyr glir
med fosforfargede øyne inn
mellom sunkne stammer.
Ennå en lydløs time
nytes den sterkeres rett
til å kvele ditt skrik,
ennå en lysløs time
glemmer du solen som ruller
en dampende plogfure opp
langs Ekvator fra øst mot vest
og vekker bødlenes blinkende barn
med trommenes trassige budskap:
De døde, de døde, de døde,
du trodde de døde forgjeves!
(Januar –61, Patrice Lumumba tilegnet.)
FINN BJØRNSETH
Fleire artiklar
Trygve Seim og Frode Haltli har samarbeidd musikalsk i 20 år.
Foto: Hubert P. Klotzeck / ECM Records
Praten flyt lett
Samtalen mellom Seim og Haltli er eksistensielt viktig.
Tekniske problem mellom Carlsen og Niemann.
Foto: Chess.com
Skandaleduellen
«Før Speed Chess Championship var eg 'gira'. Dette var så spanande som moderne sjakk kan vera.»
Kor mykje skal den enkelte forelder ha å seie over barnet? Spørsmålet er til vurdering når barnelova skal oppdaterast.
Foto: Sara Johannessen Meek / NTB
Flytterett eller vetorett?
Skal mor eller far kunne ta med seg barna og flytte langt bort etter eit samlivsbrot? Barne- og familiedepartementet vil gjere det vanskelegare for fleire, men møter motstand.
Den norske komponisten Sigurd Lie (1871–1904).
Klår kulokk
Der er både norsk og tysk nasjonalromantikk i Sigurd Lies romansar.
Gulrotsuppe med eit dryss graslauk og olivenolje.
Foto: Dagfinn Nordbø
Suppehimmelen
«Eg skjønar meg ikkje på kakebakst, for oppskriftene er så biskopstrenge, dei har lite slingringsmon for kreative påhitt.»
Papiravisa