Musikk

Sondre Åkervik

sondre.akervik@gmail.com

Eg stirer ein framand mann inn i auga. Kven av oss klarer å halde maska lengst? Dette er ikkje mitt påfunn, heller ikkje hans. Rundt meg står andre og gjer det same. I byrjinga såg dette ut til å bli ein vanleg konsert.

Thea Hjelmeland og bandet framførte dei første songane på konvensjonelt vis. Ikkje at det var keisamt – Hjelmeland gav i haust ut kritikarroste Kulla, eit doggfriskt og dansbart popalbum der morkaka har fått eit eige spor (meir om det snart). Men forma innleiingsvis var føreseieleg og utan overraskingar.

Så skiftar konserten preg. Det byrjar med at gitarist Matias Tellez dukkar opp på eit podium midt i lokalet. Ei kvinne kjenner han ikkje att, trur kan hende han er ein full tilhøyrar, og dreg i Tellez. Men musikaren er i rolla si. Så går Hjelmeland sjølv ut i rommet. Ho står i eit hjørne og syng «alle mine born kom inn att i magen, eg angrar meg so». Ho ber publikum halde seg for øyra og sleppe ut ein lyd. Og ho ber meg om å delta i ei stiretevling – som eg tapte.

Sindig sunnfjording

Takk vere Hjelmelands nærvær, scenetekke og interaktive påfunn kunne ingen gå likesæl frå konserten. Ei stjerne er fødd, kunne ein seie, og legge til fleire sterke adjektiv. Men Hjelmeland er vestlending, fødd og oppvaksen i Førde, barn av kunstnarar (bluesmusikaren Arle Hjelmeland og tekstilkunstnar og musikar Ingjerd Monsen Hjelmeland), og snakkar ikkje med store ord.

At den bergensbusette sunnfjordingen med tre album på samvitet går mot eit gjennombrot, er derimot inga overdriving. Ho er alt hanka inn til Øyafestivalen neste år. Ho er ein av seks musikarar som har fått artiststipendet for 2018. Stipendet, som er på 250.000 kroner, skal Hjelmeland mellom anna bruke til å vidareutvikle scenekonseptet.

– Eg har alltid arbeidd med musikalsk improvisasjon i konsertane. Eg ønskjer å teste ut korleis eg kan invitere publikum inn som ein aktiv deltakar i konserten og ikkje berre ein passiv tilskodar, forklarer Hjelmeland.

Sorg og håp

Parallelt med Kulla har Hjelmeland komponert musikk for film og teater, og ho har debutert som skodespelar.

– Det har gitt meg nye innfallsvinklar i scenearbeidet. Der eg som musikar lagar historier ut frå mine eigne kjensler, går skodespelarar inn og ut av kjensler dei skaper sjølve på scena. Målet med Kulla har vore å arbeide fiktivt som ein skodespelar: å lage rollefigurar og ha mindre fokus på meg sjølv, seier artisten.

Den førre plata hennar, den spellemannvinnande Solar Plexus frå 2014, var òg ein kritikaryndling, men fekk dessutan merksemd på grunn av det personlege førelegget: Medan ho venta det første barnet sitt, vart ektemannen dødssjuk. Tilbake stod Hjelmeland som enke og åleinemor.

– Musikk er noko eg brukar i kvardagen heile tida. Då eg laga Solar Plexus, fungerte musikken som terapi i sorgprosessen, fortel Hjelmeland.

– Samtidig inneheldt plata for meg meir håp enn sorg. Men det var sorga som resonnerte mest for lyttarane, sjølv om eg var ein annan stad, utdjupar ho.

Inga konseptplate

Det same gjeld for Kulla, som har fått følgjande forteljing stifta til seg: Hjelmeland har laga ei konseptplate om kvinnekroppen. «Endelig har morkaka fått sin egen sang», skreiv Dagbladet. Det er songen «Placenta» (morkake på norsk) og andre spor med refleksjonar kring menstruasjon, ejakulasjon, surrogati, fødsel og det å ha «kjønnshår mellom tenna», som har prega tolkinga av albumet.

– Tittelen i Dagbladet var veldig gøy. Ja, endeleg har morkaka fått sin eigen song! Heilt einig, seier Hjelmand og ler.

Men at det er ei konseptplate, vil ho ikkje gå med på.

– «Du har valt å snakke om morkake, fødsel og sæd», har mange sagt. Ja, eg har nemnt det, i løpet av 50 minutt, men plata handlar om veldig mykje meir enn det. Eg har jobba aktivt for å ha fleire lag i tekstane, slik at dei kan tolkast ulikt. I morkakesongen tar teksten til dømes ei absurd vending, fortel Hjelmeland:

– Det er berre ei morkake som blir fødd, ikkje eit barn. Det er det same når eg seier «alle mine born kom inn att i magen». Det går ikkje an, men det går an å føle noko rundt det.

Jordmor som hobby

Ideen om å lage ein song om morkaka var eit resultat av at Hjelmeland sat med ein fengande popsong som heldt på å springe frå henne.

– Eg kjende ein enorm motstand mot låten, han var for lett til sinns. Den typen ubehag var eg ikkje førebudd på, fortel Hjelmeland.

Redninga vart humoren. Tanken på at ein song kunne heite morkake, vekte latteren i henne.

– Det er jo berre episk viss ein låt på radioen heiter morkake, tenkte eg. – Då lo eg godt for meg sjølv.

Hjelmeland elskar å sjå fødselprogram på TV, og synest det er fascinerande at ein kan føle avsky for ein ting som er så naturleg.

– Morkaka får ikkje særleg merksemd, sjølv om ho er heilt avgjerande for at vi blir fødde. Eg kan sjå Fødselsavdelingen om att og om att og grine kvar gong. Hadde eg ikkje vore musikar, ville eg nok vore jordmor. Iallfall skulle eg gjerne hatt det som hobby, men eg trur ikkje det går, seier musikaren med eit smil.

Å, Vestland

«Han var som ein far for meg. Farleg», messar Hjelmeland på eit spor. Den vestnorske språkdrakta vart viktig då ho skulle finne form til tekstlandskapet på Kulla.

– Eg har jobba mykje med ubehag på plata; kor dryge tekstar kunne eg skrive, kva grufullt fanst i fantasien min. Dette funka best då eg sa ting akkurat som det var, utan for mange adjektiv, som vi gjer på Vestlandet. Eg opplever vestlendingar som rett på sak, ærlege, direkte – og gjerne med ein sarkasme i botnen. I den svarte humoren noterer vi ting som dei er, meiner ho.

Men eit heilstøypt norskspråkleg album kjem ikkje med det første.

– Eg skriv ein del dikt på norsk, men musikalsk har eg ikkje funne stemma mi i det norske. Engelsk for meg er «Beatles-engelsk», der stemma er eit instrument. Syng eg på norsk, tenker eg med ein gong på meininga til ordet. Då kan det bli litt stivt. Eg har litt å gå på før eg kan lage ei fullstendig norsk plate, erkjenner Hjelmeland.