Foto: Kjell Herskedal / NTB scanpix
Leucotomi
(utdrag av eit ti siders dikt)
Han heitte Lars, mors
syskenbarn.
Han fekk kirurgens skinande jarn
bora inn gjennom skallen
mot dei mjuke hjernecellene sine
i Molde by.
*
Eg les i Norges Offisielle Statistikk. XI. 38: Året
1948 døydde tre av dei lobotomiopererte pasientane
på Opdøl asyl. Dei 36 var rolege. Lars døydde
medan han stirde opp mot fuglane. Han sa
ingen ting,
byrja driva
i ein sjø i lufta, stille sjø
og han sokk langsamt ned
mot botnen, Lars,
mumla bobler
då fiskane nappa i han
i den myrknande sjøen.
KNUT ØDEGÅRD
Leucotomi
(utdrag av eit ti siders dikt)
Han heitte Lars, mors
syskenbarn.
Han fekk kirurgens skinande jarn
bora inn gjennom skallen
mot dei mjuke hjernecellene sine
i Molde by.
*
Eg les i Norges Offisielle Statistikk. XI. 38: Året
1948 døydde tre av dei lobotomiopererte pasientane
på Opdøl asyl. Dei 36 var rolege. Lars døydde
medan han stirde opp mot fuglane. Han sa
ingen ting,
byrja driva
i ein sjø i lufta, stille sjø
og han sokk langsamt ned
mot botnen, Lars,
mumla bobler
då fiskane nappa i han
i den myrknande sjøen.
KNUT ØDEGÅRD
Lobotomi vil seia å operera i ein lapp. Å fjerna ein hjernelapp vert kalla lobectomi, eller leucotomi. Antonio Egas Moniz, portugisisk professor i medisin, fekk Nobelprisen i 1949 for «påvising av den terapeutiske verdien av prefontal lobectomi ved visse psykosar».
Metoden er for lengst forlaten. Å bli skoren i hjernen var Gunvor Hofmos store angst som pasient på Gaustad sykehus. Overlegen på mannsavdelinga var ivrig tilhengjar, han på kvinneavdelinga absolutt motstandar. Mange lobotomerte døydde. Ein ikkje-namngjeven gravplass på Ris kirkegård går under namnet «Den ukjente pasients grav». Gunvor Hofmo slapp. Ho kurerte seg sjølv.
Men ikkje Knut Ødegårds slektning Lars, som er tileigna eit mektig dikt i Ødegårds nye diktsamling Tida er inne. Her er berre plass til å sitera frå innleiande og siste avsnitt.
Knut Ødegård, fødd 1945, skal ha applaus for den store innsatsen i norsk poesi etter debuten 1967: 13 eigne diktsamlingar, 3 diktutval, 10 bind med omsetjingar av islandsk, færøysk, irsk og makedonsk lyrikk, 4 bind med Edda-dikt 2013–2016 og ein heil del anna. Viktig er igangsetjinga av Bjørnson-festivalen i 1992 – den første litteraturfestivalen i landet – som han leia i 20 år. Dikta hans er omsette til 37 språk, visstnok meir enn nokon annan norsk lyrikar.
Ei from og kristen livserfaring lèt seg lese ut av skrifta hans i dag:
Eg veit ingen ting å seia dykk om dødsriket,
sa onkel Knut. Eg veit berre om ein bror
som går og slit sko på den tynne jordskorpa vår.
Men søkk vi ned i dødsriket,
så har jo Kristus vore der òg.
JAN ERIK VOLD
Er du abonnent? Logg på her for å lese vidare.
Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
Lobotomi vil seia å operera i ein lapp. Å fjerna ein hjernelapp vert kalla lobectomi, eller leucotomi. Antonio Egas Moniz, portugisisk professor i medisin, fekk Nobelprisen i 1949 for «påvising av den terapeutiske verdien av prefontal lobectomi ved visse psykosar».
Metoden er for lengst forlaten. Å bli skoren i hjernen var Gunvor Hofmos store angst som pasient på Gaustad sykehus. Overlegen på mannsavdelinga var ivrig tilhengjar, han på kvinneavdelinga absolutt motstandar. Mange lobotomerte døydde. Ein ikkje-namngjeven gravplass på Ris kirkegård går under namnet «Den ukjente pasients grav». Gunvor Hofmo slapp. Ho kurerte seg sjølv.
Men ikkje Knut Ødegårds slektning Lars, som er tileigna eit mektig dikt i Ødegårds nye diktsamling Tida er inne. Her er berre plass til å sitera frå innleiande og siste avsnitt.
Knut Ødegård, fødd 1945, skal ha applaus for den store innsatsen i norsk poesi etter debuten 1967: 13 eigne diktsamlingar, 3 diktutval, 10 bind med omsetjingar av islandsk, færøysk, irsk og makedonsk lyrikk, 4 bind med Edda-dikt 2013–2016 og ein heil del anna. Viktig er igangsetjinga av Bjørnson-festivalen i 1992 – den første litteraturfestivalen i landet – som han leia i 20 år. Dikta hans er omsette til 37 språk, visstnok meir enn nokon annan norsk lyrikar.
Ei from og kristen livserfaring lèt seg lese ut av skrifta hans i dag:
Eg veit ingen ting å seia dykk om dødsriket,
sa onkel Knut. Eg veit berre om ein bror
som går og slit sko på den tynne jordskorpa vår.
Men søkk vi ned i dødsriket,
så har jo Kristus vore der òg.
JAN ERIK VOLD
Fleire artiklar
Stølspurka og dei to grisungane. Enno er alt berre velstand.
Alle foto: Svein Gjerdåker
Soga om stølspurka
Verdas mildaste purke var med på stølen. Det gjekk ikkje som planlagt.
Israelske soldatar på veg inn i nabolaget Shijaiyah i Gaza by for å fordrive fleire hundre palestinarar til ein ukjend stad nord på Gazastipa.
Foto: Moti Milrod / Haaretz / AP / NTB
Ramsalt kritikk av Israels krig i Gaza
Molok er ein page-turner med hendingar som skakar lesaren.
Gassleidningar i Moldova. Landet risikerer ei energikrise til neste år.
Foto: Aurel Obreja / AP / NTB
Moldova i skvis
Frå 1. januar kjem det ikkje meir gass til Europa gjennom Ukraina. Det kan bli alvorleg for energitryggleiken i Moldova.
Gatekunsten på denne muren i Kyiv er basert på kunsten til Marija Prymatsjenko, som ukrainarane no omfamnar.
Foto via Wikimedia Commons
Naiv kunst og nøktern røyndom
Dei naivistiske dyrefigurane til Marija Prymatsjenko har blitt viktige for gjennomsnittsukrainaren, som kjempar vidare i trua på mirakel.
I november 2017 besøkte president Donald Trump kollegaen Xi Jinping i Beijing. Same året tok handelskrigen mellom USA og Kina til.
Foto: Damir Sagolj / Reuters / NTB
Det som kjem etter globaliseringa
35 år etter at Berlinmuren fall og liberalismen såg ut til å ha vunne, reiser tollmurane seg i verda.