Kva kan vere betre på ein herleg, varm sommardag enn ein konsert med ein artist eg kjenner godt og har gledd meg til lenge?

Jau, kanskje å gå på ein konsert med ein – eller gjerne fleire – artistar eg aldri har høyrt om før. Som spelar på instrument eg ikkje visste eksisterte, i rytmar eg ikkje kan definere, men som for artisten er like lette som å ta på seg sko, fordi det er rytmane, instrumenta, melodiane og historiene dei er vaksne opp og fyller livet sitt med.

Førdefestivalen er, trur eg nok, festivalen med flest eple som har ramla nær stammen – og brukt det dei lærte der, til å trille, klatre, spire og gro.

Forboden musikk

Det eg møter her, kjennest som noko eg alltid burde ha visst. Eg visste jo at musikk vart forbode i Afghanistan etter at Taliban kuppa landet i 2021, men eg visste ikkje at landet hadde eit anerkjent Afghanistan National Institute of Music.

Eg visst heller ikkje at musikkinstituttet både måtte og klarte å flykte til eit eksiltilvære i Portugal med elevar og det dei fekk med seg av instrument. Dei spelar framleis på eit nivå som slepper dei inn på dei største scenene i verda, og no på konferanserommet Eikås på Sunnfjord Hotell.

Førdekonferansen spelar breitt på årets festivaltema «Draumar» – og er også innom korleis draumen om Førdefestivalen faktisk vart røyndom for festivalgründer Hilde Bjørkum, som sukkar litt og lurer på kvifor media som ringer ho, framleis spør om ho ikkje har nokon kjende namn på plakaten i år.

For er det ikkje stort nok med Yungchen Lhamo, den tibetanske melodigudinna som òg har stått på dei største scenene med dei største artistane? På opningskonserten i Idrettshallen i Førdehuset bygde ho ei bru mellom Tibet og Noreg – ei bru på bokstaven O som ho delte med slåttetrallar Synnøve Brøndbo Plassen. Over hovudet på oss bygde dei som dei aldri skulle gjort anna, men så skjedde det berre denne eine gongen, og berre vi fekk vere der og høyre det.

Privilegert

Heldig? Ja, det er slik eg kjenner meg. Sjølv om eg vanlegvis trekker fram fjell og fjord når eg forklarar kvifor eg bur her eg bur, har eg sjeldan kjent meg så privilegert som nett denne helga – då det å bu ein liten times køyring frå Førde gjev meg høve til å hoppe frå land til land til land til land.

Tingingsverket Phantasmagoria, som vart gjort til røyndom av den serbiske (og litt norske) femtegenerasjonsfiolinisten Daniel Lazar, var kanskje ikkje nett den balkanfesten eit dansevant festivalpublikum hadde sett føre seg. Det gav i staden eit breiare bilete av musikkarven på Balkan, eitt som lærte meg om både bryllaupstradisjonar, den Unesco-heidra rumenske musikktradisjonen doina og at det går greitt om det av og til høyrest litt ut som danskebåten.

Ja, for er det smal musikk, dette her? Tvert om vil eg seie at det er augeopnande. Om du trudde du var redd for trekkspel, skulle du til dømes sett deg ned saman med finske Johanna Juhola og fantasivenene hennar. Dei var med via skjerm og dreiv med beatboxing og rap og var YouTube-klipp og GPS-røyster, medan Johanna sjølv heldt seg til trekkspelet. Og det spelet kan høve både i lenestolen framfor peisen, medan ein ser hestar springe, syklar Brelett-sykkel langs ein kornåker eller går ikring i Montmartre og leitar etter Amélie.

Strøk av bygdefest

Og vi er jo mange, det er ikkje det, på mange ulike tilbod – for familiar, dei som handlar på kjøpesenteret eller heller vil gå på Hafstadfjellet. Ein merkar festivalen i byen, men utan at han verkar full – for vi gjer det på vårt sunnfjordske vis, vil eg seie, som når fleire hundre brukar laurdagskvelden på folketonar frå Skottland og Irland, då er det med eit lite strøk av bygdefest: for her er vi alle generasjonar, frå barnehageborn til bestemor.

Joikemeister John André Eira vinn plaketten for festivalens tørraste humor, samstundes som det er han og bandet hans, Gabba, som gjer augnekrokane mine våtast: Kven skulle trudd at det på sommarens varmaste dag skulle høve så godt med litt (eller, mykje) joik? Men når nordlydane vert para med ørkenblues, California-gitarar, trompet og eit leikent slagverk, flyt det heile av garde på sommarvindane som det aldri skulle gjort anna.

Eg sit att sjokkert. Overvelda. Open. Tenk på all den spelegleda som finst der ute – i tradisjonane, røtene og kulturane – og tenk at vi har høve til å hoppe inn i det, ei lita helg, her, i Førde. Og at det er under eitt år til neste gong. 

Siri Helle

Siri Helle er journalist, forfattar og fast skribent i Dag og Tid.