Gjennom rolla som programleiar har NRK-journalisten vore vitne til tallause debattantar som set andre ut av spel, riv ned eller byggjer opp autoritet, og som kjem godt eller dårleg ut av debattane. Då Sollund først observerte dette spelet, begynte ho å bli medviten på situasjonane i sitt eige liv.

– Eg har alltid vore interessert i dynamikken mellom menneske og korleis situasjonar spelar inn. Eg oppdaga ein del fellestrekk, sjølv om hersketeknikkane kjem til uttrykk på ulikt vis rundt eit møtebord og i ein vennegjeng.

– Boka heiter Hersketeknikker. Nyttige og nådeløse. Kva skil dei nyttige frå dei nådelause?

– Dei mest nådelause hersketeknikkane kjem frå dei som alt har makt over deg, som gir deg ei djup kjensle av skam eller tar frå deg autoritet og kjensla av kontroll. Makta kan kome frå ein sjef i arbeidslivet, men det kan også vere nokon som har eit kjensleovertak og som utnyttar det. Eg skal vere varsam med å tilrå bruk av hersketeknikkar for å jamne ut makta, men nokre gongar kan det vere effektivt, for å setje nokon på plass. Då blir hersketeknikkane nyttige.

– I boka fortel du mange historier. Kor utbreidde er eigentleg hersketeknikkar, og kor mykje kan vi vite om dei gjennom anekdotar?

– Eg trur nesten alle driv med det og blir utsette for det. Ofte ser vi ikkje sjølve at vi nyttar hersketeknikkar. Og så trur eg dei kan dukke opp som ein respons når vi kjenner oss utsette og vil markere eller hemne oss. Folk tolkar det ulikt, og i nokre situasjonar og miljø er det meir utbreitt enn det er i andre. Gjerne der det er interessekonfliktar og maktkamp.

– Mange tenkjer gjerne på hersketeknikkar nettopp når det gjeld politiske debattar, men kan dei gjelde i relasjonar der folk bryr seg om kvarandre?

– I ein del av døma eg skildrar, er det ikkje tydeleg kva den som bruker hersketeknikkar, har å vinne på det. Enkelte gongar handlar det meir om å vere overlegen og suveren enn å oppnå noko konkret, som i tilfelle med familiemedlemmar. Enkelte spelar kanskje på offerroller og dårleg samvit hos den andre, mens andre bruker det som ein forsvarsmekanisme.

– Korleis har du gått fram for å skrive boka?

– Berit Ås er sjølvsagt ei viktig kjelde. Eg har lese forskingsrapportar om alt frå kvinner i lokalpolitikken, forhold for varslarar og ytringsklimaet i sosiale medium til seksuell trakassering i arbeidslivet. I tillegg har eg henta informasjon frå bøker om retorikk, manipulasjon og forhandlingsteknikkar, og ikkje minst gjort fleire intervju.

– Folk har stått i kø for å høyre deg fortelje om hersketeknikkar. Du kunne fylt Bergen bibliotek 25 gongar, skreiv Bergens Tidende. Kvifor er det så stor interesse for temaet?

– Hersketeknikkar treffer mange, og eg trur folk diskuterer og utvekslar erfaringar når temaet er oppe. Det er bra, for når vi blir utsette for hersketeknikkar, er det lett å kjenne seg latterliggjord og så teie om det. Når vi peikar på hersketeknikkane høgt, kan vi ufarleggjere dei.

Elise Løvereide