Teater

Den Nationale Scene:

Jeppe på Bjerget

av Ludvig Holberg

Regi og scenografi: Frede Gulbrandsen

Jeppe på Bjerget – den garantert mest spelte komedien i skandinavisk dramatikk – ser aldri ut til å spele seg ferdig. Det er no 295 år sidan urpremieren i København. Og sjølv om vi nordmenn, og særleg bergensarane, gjer alt vi kan for å halde på Holberg som nordmann og stykka hans som norske, er det ingen tvil om at Jeppe er ein pære dansk bonde frå det aller flataste Jylland. Han hamnar mellom anna i senga til baronen, og baronar har vi aldri hatt mykje av her i landet. Men jammen vil vi ha våre norske Jeppe-figurar på teateret, no som før. Vi vert liksom aldri trøytte av han. Og særleg i Holbergs fødeby Bergen lyt han finnast att på nytt. Så òg no, i ein visuelt fiks og elegant versjon, med notidige revyvitsar knadde inn i den klassiske teksten. Og ikkje minst, med ein publikumsyndling i tittelrolla, Eirik del Barco Soleglad.

Humor

Vi er etter kvart vane med at klassikarane ikkje lenger kan spelast alt for pietetsfullt etter boka. Ingen ting er jo verre enn å verke gamalmodig. Dei heftige aktualiseringane av velprøvde teaterstykke kan ofte verke litt krampaktige. Såleis kjem ikkje stykka til Shakespeare og Ibsen alltid like lukkeleg frå nytolkingane. Lettare er det då å svelgje når det gjeld komediar. For å le som publikummar er ein mest nøydt til å ha noko nært og kjensleg å henge humoren på.

Men kor lettvint, eller kor alvorleg, skal vi eigentleg lese klassikaren Jeppe på Bjerget i dag? Ein kan visst godt hente ut ein menneskeleg tragedie i historia om den fattige bonden som på grunn av alkoholproblem vert hersa med og låtteleggjord av dei rike og velfødde. Men vi kan like gjerne sjå på historia som ein reaksjonær komedie om kor viktig det er å halde på skiljet mellom dei rike og pene mot dei fattige og stygge. Gjev ein pengar og makt til «enkle» menneske, vert dei fort vonde og vulgære.

Det spørst om ein ikkje berre skal ta innhaldet konkret og bokstaveleg: Når ølet renn inn, renn vitet ut. Nett det er det aldri feil å påpeike, og nett det må det òg vere lov å le av, i dag som i 1722.

Verkar tvunge

Vi har nok sett Jeppe-figurar med beiskare bismak enn Eirik del Barco Soleglad, men kva så? I komediens teikn er denne Jeppe eit oppkome av energi og fantasi, og djupt fascinerande er det korleis han avslører alle fasar av alkoholpåverknad. Eit ekstra løft er det òg at han og Nille (Reny Gaassand Folgerø) er eit framleis ungt ektepar med små born. Det gjer ekteskapskonflikten blodfull og truverdig. Vi ser ei Nille som er frustrert og rasande som alltid, men som samstundes gjev rolla eit komisk «kick». Baronessa (Wenche Kvamme), som opphavleg er ein baron, sjølvsagt, og hoffet hennar følgjer kjapt og poengtert opp stilen framsyninga er lagd i, likeins Jakob skomakar, spela av Jon Ketil Johnsen. Men det er samstundes alle desse bipersonane som mest får servere songstubbar og hint til dagsaktuelle fakta. Dette verker ofte tvunge, diverre.

Scenografien, med ein slags catwalk av eit plankegolv og ytst enkle detaljar, gjev ein forfriskande eim av gjøglartrupp på vegen. Direkte fornya kan ein ikkje seie Holberg er vorten, ikkje denne gongen heller. Men han er framleis ein god grunndeig å bake av.

Bent Kvalvik

Bent Kvalvik er filmarkivar og fast teatermeldar i Dag og Tid.