Endeleg, eller utan bøn, men uansett: Kvardagen er attende. Truleg utan striskjorte og havrelefse, men med desto meir tid til dei kvardagslege – og difor viktige – problemstillingane: full stillongs eller berre tynn strømpebukse? Kvit eller gul ost i matpakken? Busskort eller piggdekk på sykkelen? Og ikkje minst: Solo eller Fanta, om ein berre må ha seg ein brus og meiner det salige ligg i ein med appelsinsmak?

Skilnaden er mindre enn ein skulle tru. Det fyrste som overraskar, er at guldrikkane sit på delar av same historie: Der Fanta vart oppfunnen midt i andre verdskrigen, som eit alternativ sidan ingrediensane til Coca-Cola var vanskelege å få importert inn til Tyskland, dukka Solo opp seks år før krigsutbrotet (i 1934). Likevel har brusen så absolutt sin del av norsk krigshistorie: Solo stod aleine for ein fjerdepart av alt brussalet under krigen, i stor grad fordi tyskarane sette stor pris på brusen som var laga på appelsinar frå fasciststyrte Spania.

Dei om det. Det som framleis skil appelsinbrus frå mange andre typar brus, er at han faktisk har appelsin på ingredienslista: Der det ikkje finst éin einaste sitron i verken sitronbrus frå Oscar Sylte, Sprite frå Coca-Cola eller 7Up produsert hjå Ringnes, eller noko som helst anna som liknar råvarer enn sukker i cola, julebrus, eller brus med fruktsmak (tidlegare champagnebrus), inneheld både Solo og Fanta appelsinjuice frå konsentrat.

Det norskaste norske

Mengda er likevel ikkje stor: 8 prosent i Solo og 4,5 prosent i Fanta set nok ikkje det store avtrykket på verken smak eller helseprofil. Gjev det likevel ein peikepinn på kva for ei flaske ein burde velje?

Begge delar samstundes vert knappast dobbelt så godt – heller for mykje av det gode. Det kan synest som om valet er enkelt: Å velje den lokale varianten opp mot den globale merkevara er ein god tommelfinger- så vel som leveregel. Og der Fanta i åtti år har vore ei merkevare under det gigantiske Coca-Cola-kompaniet, har altså Solo minst like lenge vore blant det norskaste av det norske, «raskt ansett som Norges nasjonalbrus», ifylgje produsenten sjølv.

Der alle kjenner alle

Men kven er eigentleg Solo-produsenten? Eg les om Solo på nettsida til Ringnes, som eg alltid har trudd stod bakom brusen, så viser deg seg at Solo fyrst vart produsert i Tønsberg, hjå Torleif Gulliksrud, som i si tid hadde med seg oppskrifta på Solo frå Spania. Gulliksrud var ein del av Tønsberg Bryggeri, som produserte Solo fram til 1976, då saft- og syltetøyprodusenten Nora kjøpte og la ned fabrikken. No er aksjeselskapet til merkevara eigd av Ringnes og Oskar Sylte Mineralvannfabrikk. Ringnes er sjølv kjend for å kjøpe og legge ned bryggeri kringom i landet i si tid, medan heile verksemda er ei bitte lita brikke i det gigantiske Carlsberg-konglomeratet.

Så store og altomfattande er Carlsberg at dei mellom anna i mange år hadde ein avtale med The Coca-Cola Company om fordeling av Coca-Cola-produkt i dei nordiske landa: Medan Carlsberg produserte, tappa og selde Coca-Cola, Fanta, Sprite og alle dei andre Coca-Cola-kameratane i Danmark, Finland og Sverige, tok Orkla seg av oppgåva i Noreg og Sverige. Då Orkla i 2010 bestemde seg for å gå vidare med Pepsi, vart det slutt på samarbeidet: No er det Coca-Cola European Partners Norge som produserer Fanta, mellom anna i Lørenskog.

Dette er enno ein bransje der alle kjenner alle, med andre ord, men der nokon likevel er større enn andre. For sjølv om Fanta finst i over hundre ulike smakar (som gjer at ein kan lure på kva som er Fanta i kvar og ein av dei, bortsett frå den vesle merkelappen), kan Fanta òg smake akkurat det same – i så å seie kvart einaste land i heile verda. Og det er kanskje minst like skummelt. Og minst like usunt som å tru at brusen er sunn fordi han inneheld aldri så lite appelsinjuice. Smak på ordet: global dominans. Smakar det ikkje litt som, om ikkje der Fanta starta, så der Solo-appelsinen ein gong kom frå?

Kjøper eg Fanta? Nei takk, nesten dobbelt så mykje bitte lite grann appelsinjuice er berre éin av grunnane til at eg held meg til Solo.

Siri Helle