Kjenner du chiafrø? Sjølvsagt gjer du det. I det minste kjenner du til det vesle, svarte frøet som i mange tusen år var ein del av aztekarkulturen, som i dag har hamna midt i eit urbant, hipt, trendy, moderne og ikkje minst sunt – supersunt, seier somme – kosthald. Chiafrø er supermat. Korleis overlevde vi eigentleg utan?

Vel. Vi slår like godt fast éin ting med ein gong: Det er ingenting i chiafrø som ein ikkje finn i annan mat. Det er mykje omega 3-fettsyrer i chiafrø, men ingen omega 3-feittsyrer ein ikkje òg finn i til dømes rapsolje: Omega 3-feittet i chiafrø er berre alfalinolensyre (ALA). Dette er den enklaste omega 3-varianten, den vi får i oss i ulik vegetabilsk kost. Raps, linfrø og sjølv noko så kvardagsleg og tradisjonelt som havregryn inneheld alfalinolensyre.

Dette er ikkje same omega 3-feittsyre som vi får beskjed om å ete fisk for å få i oss. Fisk og andre dyr brukar ALA til å lage dei langkjeda omega 3-feittsyrene EPA og DHA, som vi ikkje får i oss frå matvarer utan å ete animalsk kost.

Ei samvitssak?

Det er mykje protein i chiafrø, ingen protein som ikkje er å finne i havregryn eller mjølk, ingen fiber som ikkje finst i gulrot eller solbær, ingen magnesium som ikkje finst i spinat. Kanskje chiafrø inneheld meir av det, men ikkje så mykje meir at dei kan skryte på seg overjordiske superkrefter. Chiafrø er ikkje Supermann. Kanskje kan dei nærme seg Usain Bolt, men berre om til dømes havregryn får vere Jakob Ingebrigtsen, som truleg er meir enn god nok for dei aller fleste av oss.

Det er sjølvsagt heller ingenting skadeleg med chiafrø. Den viktigaste årsaka til å ete det bør vere at ein synest det er godt, sjølv om nett det kan vere vanskeleg å avgjere, sidan dei fleste er samde om at frøa som enten er knusktørre eller temmeleg slimete, i seg sjølv ikkje smakar noko som helst.

Men ein kan putte chiafrø i andre ting for at det skal suge til seg smak. Det er det Kolonihagen har gjort i chiapuddingen sin: blanda frøa med kokosmjølk, yoghurt og agavesirup og hatt det i eit beger saman med mangopuré. «Raskt mettende mellommåltid med god samvittighet», skriv dei på pakningen. I sosiale medium marknadsfører dei produktet med emneknaggen #friforraffinertsukker.

Er det det som skal gje det gode samvitet? I så fall bør vi tenke oss om.

Uraffinert rot

Med raffinert sukker meiner Kolonihagen det kvite sukkeret som vert pressa av sukkerrøyr eller sukkerbetar, som vi kjøper i posar i butikken, puttar som bitar i kaffikoppen eller finn skjult i altfor mange matvarer. Raffinert sukker er rein sukrose, energi, berre karbohydrat og fire kaloriar per gram utan snev av eit einaste næringsstoff. Det er rett og slett eit produkt vi skal vere forsiktige med. For mykje sukker, for mykje energi, er ekstra kilo, ekstra feitt og ekstra fare for diabetes, hjarte- og karsjukdommar og annan styggedom.

Ingen peikefinger til Kolonihagen for at dei kuttar sukker, med andre ord. Men kva alternativ syner dei? Puddingen deira smakar søtt. Elles ville han truleg ikkje vore særleg god. Det får dei til ved å bruke agavesirup. Agavesirup er pressa blad frå agaveplanta, ein sukkulent som veks i tropiske strøk. Sirupen har lågare glykemisk indeks enn sukker, noko som inneber at han gjev lågare blodsukkerstigning. Men det gjer han diverre ikkje sunnare: Agavesirup består i stor grad av fruktose – monosakkaridet, betre kjent som fruktsukker. Når fruktosen sit i frukt, er det i avgrensa mengder og ikkje særleg skadeleg. Fri fruktose, derimot, er ikkje noko vi bør ete med særleg godt samvit. For mykje fruktose kan føre til forstyrringar i stoffskiftet. Den låge glykemiske indeksen gjer at å ete fruktose ikkje fører til produksjon av insulin, som stimulerer kjensla av å vere mett. Vi står altså i fare for å ete meir enn vi elles ville gjort, noko vi mest truleg ikkje har godt av. Særleg ikkje kombinert med at fruktose vert lettare omdanna til feitt enn sukrose – det raffinerte sukkeret – vert.

Supert? Tja. Super­forvirrande, kanskje. Ikkje direkte gale, men på ingen måte meir enn vanleg bra, heller. Kanskje er god, gamal havregraut minst like bra.

Siri Helle