Han var ein ulukkeleg mann, men med eit staseleg namn kvinner kunna lika. Curt von Bardeleben fall eller hoppa ut av eit vindauge i Berlin i 1924, men han må ha gjort inntrykk på Vladimir Nabokov som emigrerte til Berlin i 1922.

Nabokov hadde ein lukkeleg barndom i den russiske adelen, der han vart trespråkleg med perfekt overklasseaksent i russisk, engelsk og fransk. Men han kunne ikkje lika Berlin der far hans, ein kjend liberalar og avisredaktør, vart skoten rett etter at familien emigrerte. Drapsmannen var Sjabelskij-Bork, ein russisk monarkist og seinare nazist. Gjennom 15 år i byen lærte ikkje Nabokov å snakka tysk, men som lidenskapeleg sjakkspelar følgde han det blømande tyske sjakkmiljøet.

Von Bardeleben gjorde seg fyrst kjend då han kjempa i toppen i den prestisjetunge turneringa i Hastings i 1895, men tapte i runde 10 mot den fyrste verdsmeisteren (frå 1886 til 1894), austerrikaren Wilhelm Steinitz. Det var måten han tapte på, som vekte oppsikt: Von Bardeleben gav aldri opp partiet, men gjekk berre ut av lokalet og kom aldri attende.

Den andre verdsmeisteren, tyskaren Emanuel Lasker (frå 1894 til 1921), hadde ein sjakkspelande bror, Edward Lasker, som skreiv memoarboka Chess Secrets I Learned from the Masters, der von Bardeleben vart omtala som ein person i kronisk pengenaud når han ikkje var nygift. Sjakkhistorikarane Forster og Winter har nyleg sjekka arkiva og kan stadfesta at von Bardeleben gifta seg ti gonger mellom 1902 og 1919. Adelstittelen til sjakkmeisteren skal ha vore attraktiv for rike kvinner.

Elles var nok ikkje den maniske sjakkspelaren von Bardeleben nokon enkel mann å leva med. Nabokov nytta von Bardeleben som modell då han skreiv Luzjins forsvar på russisk i Berlin i 1930. Boka er den beste og mest truverdige sjakkromanen eg har lese. Luzjin er ein tagal russisk adelsgut som berre lever gjennom sjakken, og som har vanskeleg for å godta at han ikkje vert verdsmeister. Han har ein karakter som gjer kvinnene i romanen frustrerte.

Atle Grønn

Atle Grønn er internasjonal
meister i sjakk.