JavaScript is disabled in your web browser or browser is too old to support JavaScript. Today almost all web pages contain JavaScript, a scripting programming language that runs on visitor's web browser. It makes web pages functional for specific purposes and if disabled for some reason, the content or the functionality of the web page can be limited or unavailable.

Takk for at du vil dele artikkelen

Den du deler artikkelen med, kan lese og eventuelt lytte til heile artikkelen.
Det gjer vi for at fleire skal oppdage DAG OG TID.

Namnet ditt vert synleg for alle du deler artikkelen med.

Kunnskap

Eit klikk unna

Kvar veke les vi inn utvalde artiklar, som abonnentane våre kan lytte til.
Lytt til artikkelen
2365
20210813
2365
20210813

Dersom det klikkar for deg når du høyrer om klikkvesen og klikkagn, gjer du klokt i å klikka – eller blada – deg snøgt vidare. Eller klikkar du i vinkel når folk fortel deg kva du skal gjera? Her kjem det i alle fall til å verta klikk-klakk og klikkdanningar av mange slag.

Ikkje uventa er klikka eit ljodhermande ord. Til liks med klukka viser klikka til ein stutt og heller veik ljod (me er langt unna dundra og braka), men ein klikkeljod er grannare og turrare enn ein klukkeljod. Klikka ligg slik sett nærare tikka, knetta, smekka og kneppa enn klukka. Det hender likevel at det dukkar opp ein liten klukk i klikka, for i nokre målføre har klikka (ofte uttala klekka) denne bøyinga: klekk – klakk – klukke. Substantivet klikk i tydinga ‘gjeng, flokk’ («Per og klikken hans») kjem frå fransk clique, som kjem av det ljodhermande verbet cliquer (‘smella, larma’). Ordbøkene gjev ikkje noko eintydig svar på korleis ordet har fått den tydinga det har i dag.

Stundom nyttar me klikk-orda til å skildra noko me høyrer, som når me seier at det har byrja klikka i låsen, at skorne klikkar mot hellene og at nokon har klikkeljodar i språket sitt. Klikk og klikka har lenge vore nytta om skytevåpen (og skot, ladningar og liknande) som ikkje går av: «Revolveren klikka.» «Eg lyfte børsa og drog av, men det vart berre eit (eller ein) klikk.» Me skjønar at klikk-orda opphavleg viste til høyrleg klikking i våpenet, men etter kvart fann folk ut at dei kunne nytta orda om andre saker som mislukkast eller ikkje gjekk etter planen, jamfør «motoren slo klikk» og «opplegget klikka». No kan me jamvel nytta orda om folk som misser tenkjeevna og styringa over seg sjølve: «Har det klikka heilt for deg?» «Dei klikka på politiet.»

Den klikkinga me talar mest om i dag, må vera den som har med datamaskiner, mobilar og verdsvev å gjera. Me har ord som museklikk, dobbeltklikka, likarklikk og klikkhoreri. Ein eldre og mindre kjend skikk er å bruka klikk-orda om flekker og tilskitning («borna klikka seg ut med gjørme», «den klikken (d.e. skamflekken) vil han ikkje ha på seg»). I gamle tekster på svensk, dansk og norsk-dansk kan me råka på det lågtyske lånordet beklikka, som tyder ‘skitna til; baktala, sverta’ («beklikke sine Klæder», «beklikke hendes Navn og Rygte»).

Kristin Fridtun

Kristin Fridtun er filolog og forfattar.
E-post: kristin.fridtun@gmail.com

Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding

Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.


Eller kjøp eit anna abonnement

Dersom det klikkar for deg når du høyrer om klikkvesen og klikkagn, gjer du klokt i å klikka – eller blada – deg snøgt vidare. Eller klikkar du i vinkel når folk fortel deg kva du skal gjera? Her kjem det i alle fall til å verta klikk-klakk og klikkdanningar av mange slag.

Ikkje uventa er klikka eit ljodhermande ord. Til liks med klukka viser klikka til ein stutt og heller veik ljod (me er langt unna dundra og braka), men ein klikkeljod er grannare og turrare enn ein klukkeljod. Klikka ligg slik sett nærare tikka, knetta, smekka og kneppa enn klukka. Det hender likevel at det dukkar opp ein liten klukk i klikka, for i nokre målføre har klikka (ofte uttala klekka) denne bøyinga: klekk – klakk – klukke. Substantivet klikk i tydinga ‘gjeng, flokk’ («Per og klikken hans») kjem frå fransk clique, som kjem av det ljodhermande verbet cliquer (‘smella, larma’). Ordbøkene gjev ikkje noko eintydig svar på korleis ordet har fått den tydinga det har i dag.

Stundom nyttar me klikk-orda til å skildra noko me høyrer, som når me seier at det har byrja klikka i låsen, at skorne klikkar mot hellene og at nokon har klikkeljodar i språket sitt. Klikk og klikka har lenge vore nytta om skytevåpen (og skot, ladningar og liknande) som ikkje går av: «Revolveren klikka.» «Eg lyfte børsa og drog av, men det vart berre eit (eller ein) klikk.» Me skjønar at klikk-orda opphavleg viste til høyrleg klikking i våpenet, men etter kvart fann folk ut at dei kunne nytta orda om andre saker som mislukkast eller ikkje gjekk etter planen, jamfør «motoren slo klikk» og «opplegget klikka». No kan me jamvel nytta orda om folk som misser tenkjeevna og styringa over seg sjølve: «Har det klikka heilt for deg?» «Dei klikka på politiet.»

Den klikkinga me talar mest om i dag, må vera den som har med datamaskiner, mobilar og verdsvev å gjera. Me har ord som museklikk, dobbeltklikka, likarklikk og klikkhoreri. Ein eldre og mindre kjend skikk er å bruka klikk-orda om flekker og tilskitning («borna klikka seg ut med gjørme», «den klikken (d.e. skamflekken) vil han ikkje ha på seg»). I gamle tekster på svensk, dansk og norsk-dansk kan me råka på det lågtyske lånordet beklikka, som tyder ‘skitna til; baktala, sverta’ («beklikke sine Klæder», «beklikke hendes Navn og Rygte»).

Kristin Fridtun

Kristin Fridtun er filolog og forfattar.
E-post: kristin.fridtun@gmail.com

Emneknaggar

Fleire artiklar

Ei lauvtynn silisiumskive foredla til mikrobrikker på laboratoriet til Sintef i Forskingsparken i Oslo.

Ei lauvtynn silisiumskive foredla til mikrobrikker på laboratoriet til Sintef i Forskingsparken i Oslo.

Foto: Sindre Deschington

ReportasjeFeature

Mikrobrikkene som formar framtida

Finst det ein snarveg til å forstå stormaktsspelet og teknologien bak dei viktige databrikkene? Ja, ein kan ta turen til Sintefs laboratorium på Blindern i Oslo.

Christiane Jordheim Larsen
Ei lauvtynn silisiumskive foredla til mikrobrikker på laboratoriet til Sintef i Forskingsparken i Oslo.

Ei lauvtynn silisiumskive foredla til mikrobrikker på laboratoriet til Sintef i Forskingsparken i Oslo.

Foto: Sindre Deschington

ReportasjeFeature

Mikrobrikkene som formar framtida

Finst det ein snarveg til å forstå stormaktsspelet og teknologien bak dei viktige databrikkene? Ja, ein kan ta turen til Sintefs laboratorium på Blindern i Oslo.

Christiane Jordheim Larsen

Teikning: May Linn Clement

Kultur

Samlaren

Einar Økland vil helst høyra noko han ikkje har høyrt før – og så skriv han ein lyrisk tekst som han ikkje visste at han kunne skriva. Deretter held han fram med å samla.

Jan H. Landro

Teikning: May Linn Clement

Kultur

Samlaren

Einar Økland vil helst høyra noko han ikkje har høyrt før – og så skriv han ein lyrisk tekst som han ikkje visste at han kunne skriva. Deretter held han fram med å samla.

Jan H. Landro

les DAG OG TID.
Vil du òg prøve?

Her kan du prøve vekeavisa DAG OG TID gratis i tre veker.
Prøveperioden stoppar av seg sjølv.

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis