Farleg psykologi
Psykologen Rudolf Zagajnov og syklisten Julia Arustamova.
Dr. Rudolf Zagajnov (1940–2014) var ein av fleire skandaløse sovjetiske idrettspsykologar. Han skreiv eit hundretals vitskapelege artiklar og eit titals bøker, og han vart feira som ein helt då han arbeidde med atletar som stavhopparen Sergej Bubka eller dei tyske tennisspelarane Boris Becker og Steffi Graf. Då ei ung kvinne som var toppsyklist, flytta inn hos den røynde psykologen på 2000-talet, byrja marerittet for alvor. Men i sjakkverda hadde ein lenge visst at mannen var eit farleg kasus.
Alt i 1974 tok rebellen Viktor Kortsjnoj kontakt med psykologen før duellen mot regimefavoritten Anatolij Karpov. Under VM-finalen i Moskva sat Zagajnov på fyrste rad og stirte på Karpov – utan særleg effekt. Karpov vann og vart ny verdsmeister etter Bobby Fischer. Seinare spela Kortsjnoj og Karpov to hatkampar om VM-tittelen i 1978 og 1981 med fleire psykologar og parapsykologar til stades i båe leirar, men den gongen utan Zagajnov.
Så dukka han opp på ny i sjakken i 1992 då Karpov skulle spela VM-kvalifisering mot den unge engelskmannen Nigel Short. No skulle Zagajnov hjelpa Karpov. «Desse psykologane er verkeleg ein prinsipplaus gjeng», kommenterte Kortsjnoj. Zagajnov sat på fyrste rad, stirte på Short og beit neglar som ein skulegut i tidsnauda til Karpov. Ved eitt høve miste Zagajnov eit notatark på golvet, og Short kunne lesa stutte engelske setningar av typen «I love you». Short var ikkje imponert. Karpov tapte duellen mot Short, og stormeister Jan Timman skreiv: «Zagajnov var Karpovs største tabbe.»
Men historia om Zagajnov skulle ta ei dramatisk vending fyrst eit tiår seinare. Unge Julia Arustamova, fem gonger europameister i sykling, flytta inn hos den førtitre år eldre psykologen. Treningskameratar og konkurrentar såg at ho ikkje hadde det godt i det tette samarbeidet med den gamle mannen. Og ein dag i 2007 vart ho funnen død på baderommet, berre 24 år gamal. Zagajnov melde inn dødsfallet som sjølvmord, men raseriet hos familien og i idrettsmiljøet tvinga fram ei rettssak. Zagajnov vart frikjend, men måtte søkja dekning frå familien til Arustamova og levde dei siste sju åra av livet i skjul.
Atle Grønn
Atle Grønn er internasjonal
meister i sjakk.
Er du abonnent? Logg på her for å lese vidare.
Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
Dr. Rudolf Zagajnov (1940–2014) var ein av fleire skandaløse sovjetiske idrettspsykologar. Han skreiv eit hundretals vitskapelege artiklar og eit titals bøker, og han vart feira som ein helt då han arbeidde med atletar som stavhopparen Sergej Bubka eller dei tyske tennisspelarane Boris Becker og Steffi Graf. Då ei ung kvinne som var toppsyklist, flytta inn hos den røynde psykologen på 2000-talet, byrja marerittet for alvor. Men i sjakkverda hadde ein lenge visst at mannen var eit farleg kasus.
Alt i 1974 tok rebellen Viktor Kortsjnoj kontakt med psykologen før duellen mot regimefavoritten Anatolij Karpov. Under VM-finalen i Moskva sat Zagajnov på fyrste rad og stirte på Karpov – utan særleg effekt. Karpov vann og vart ny verdsmeister etter Bobby Fischer. Seinare spela Kortsjnoj og Karpov to hatkampar om VM-tittelen i 1978 og 1981 med fleire psykologar og parapsykologar til stades i båe leirar, men den gongen utan Zagajnov.
Så dukka han opp på ny i sjakken i 1992 då Karpov skulle spela VM-kvalifisering mot den unge engelskmannen Nigel Short. No skulle Zagajnov hjelpa Karpov. «Desse psykologane er verkeleg ein prinsipplaus gjeng», kommenterte Kortsjnoj. Zagajnov sat på fyrste rad, stirte på Short og beit neglar som ein skulegut i tidsnauda til Karpov. Ved eitt høve miste Zagajnov eit notatark på golvet, og Short kunne lesa stutte engelske setningar av typen «I love you». Short var ikkje imponert. Karpov tapte duellen mot Short, og stormeister Jan Timman skreiv: «Zagajnov var Karpovs største tabbe.»
Men historia om Zagajnov skulle ta ei dramatisk vending fyrst eit tiår seinare. Unge Julia Arustamova, fem gonger europameister i sykling, flytta inn hos den førtitre år eldre psykologen. Treningskameratar og konkurrentar såg at ho ikkje hadde det godt i det tette samarbeidet med den gamle mannen. Og ein dag i 2007 vart ho funnen død på baderommet, berre 24 år gamal. Zagajnov melde inn dødsfallet som sjølvmord, men raseriet hos familien og i idrettsmiljøet tvinga fram ei rettssak. Zagajnov vart frikjend, men måtte søkja dekning frå familien til Arustamova og levde dei siste sju åra av livet i skjul.
Atle Grønn
Atle Grønn er internasjonal
meister i sjakk.
Fleire artiklar
Teikning: May Linn Clement
Krigen er ei ufatteleg ulukke for Ukraina. Men også for Russland er det som skjer, ein katastrofe.
Tusen dagar med russisk katastrofe
Jens Stoltenberg gjekk av som generalsekretær i Nato 1. oktober. No skal han leie styringsgruppa for Bilderberg-møta.
Foto: Thomas Fure / NTB
Mingleklubben for makt og pengar
Jens Stoltenberg blir partyfiksar for Bilderberg-møta, ein institusjon meir i utakt med samtida enn nokon gong.
KrF-leiar Dag Inge Ulstein får ikkje Stortinget med seg på å endre retningslinjene for kjønnsundervisning i skulen.
Thomas Fure / NTB
Utfordrar kjønnsundervisninga
Norske skulebøker kan gjere elevar usikre på kva kjønn dei har, meiner KrF-leiar Dag Inge Ulstein.
Taiwanarar feirar nasjonaldagen 10. oktober framfor presidentbygget i Taipei.
Foto: Chiang Ying-ying / AP / NTB
Illusjonen om «eitt Kina»
Kina gjer krav på Taiwan, og Noreg anerkjenner ikkje Taiwan som sjølvstendig stat. Men kor sterkt står argumenta for at Taiwan er ein del av Kina?
Den rumenske forfattaren Mircea Cartarescu har skrive både skjønnlitteratur, lyrikk og litterære essay.
Foto: Solum Bokvennen
Papiravisa