Det er inga overrasking at reklamerobotane til Facebook har funne ut at eg er over gjennomsnittet interessert i mat. Vanlegvis er det ikkje noko problem å oversjå dei lite oppfinnsame skrika: sunnast, enklast, størst vektauke, minst vekttap, mest næringstett, minst næringsfeitt og så bortetter. Men av og til klarer eg ikkje late vere å irritere meg.

Til dømes når Meny hevdar eg kan lage vegetarburgarmiddag på 20 minutt med berre fire ingrediensar: raudbeteburgar, aioli, salat og grovt burgarbrød. Kvifor det er noko å irritere seg over? Matlaging er meir enn å opne ein pose.

Éi råvare

Ordet ingrediens kjem frå det latinske ordet som betyr «inngå», og er i Store norske leksikon definert som «en bestanddel i en blanding». Ein ingrediens bør ha ein rett og klar veg attende til éi, og berre éi, råvare. Ingrediensane i aioli bør vere eggeplomme, matolje, salt, pepar, sennep, eddik og kvitlauk. Alt der er vi altså på seks ingrediensar, og vi veit at aioli, heller enn ein ingrediens, er ein komponent i eit måltid eller ein rett.

Kvifor det betyr noko? Fordi å redusere aioli til ein ingrediens er eit stort steg på vegen mot eit kjøkken der matlaging er å opne ein pose og stille inn tida på ein mikrobølgjeomn. Det er kanskje dit vi er på veg, men eg trur ikkje det er dit vi vil.

Om eg legg saman innhaldslistene i måltidsforslaget Meny gjev meg, kjem eg til 51 ingrediensar. Aiolien, som i dette tilfellet er vegansk og altså ikkje inneheld egg, står for 14 av desse. Med andre ord over dobbelt så mange som i røynda hadde vore naudsynt. Av desse 14 kjenner eg att åtte råvarer: rapsolje, soyabønner, vatn, sitronsaft, kvitlauk, salt, pepar og sukker.

Dei seks siste ingrediensane fyller ingen nærings- eller kulinariske formål: Årsaka til at dei er der, er berre industriell. Dei gjer det mogleg å masseprodusere eit produkt som held seg stabilt over lang tid. For dette formålet må det til dømes brukast tid, pengar og råvarer på å framstille gellangummi ved å fôre bakterien Pseudomonas Elodea ei eller anna form for stivelse. Det må lagast maltodekstrin ved å spalte stivelse med hydrolyse, altså vatn, og ei rekke tilsetjingsstoff må utvinnast av mineral.

Kan og vil få det til

Det er ikkje enkelt, det er ikkje ressursvennleg, og det går heller ikkje særleg raskt. Ein av dei største mytane vi får servert av matindustri og daglegvarekjeder, er at ferdigmat er så mykje raskare å lage til enn mat basert på råvarer. Det er ikkje fyrste gongen denne spalta utfordrar denne myten, og ho skal gjere det igjen – og igjen:

Eg klarer ikkje skape att dette måltidet på kjøkkenet mitt med berre fire ingrediensar. Det er ikkje noko mål heller – vi må kunne krydre kvardagen. Men eg kan klare meg med tjue minutt om eg er litt lur og litt effektiv: Både brødskiver og rundstykke fungerer fint som burgarbrød – det skal ikkje mykje til å fungere betre enn ein butikkjøpt bolle fylt med sukker og luft. Og burgaren? Rasp raudbetar, bland inn krydder og eit vispa egg og steik eller grill på ganske svak varme. Medan burgaren steikjer, rekk eg kanskje ikkje lage aioli, men eg rekk – og det er minst like godt – å rive litt kvitlauk i ei skål rømme eller yoghurt naturell.

Eg kan og eg vil vere lurare, flinkare og ikkje minst meir kreativ enn Meny trur eg er. Det kan du òg.

Siri Helle