Stalin og mormor
NB! Denne spalta inneheld produktplassering: Det mørkaste ei ung russisk kvinne og bestemor hennar har å fortelja i den særaste sjangeren på marknaden – den grafiske dokumentarromanen.
Eg var sivilarbeidar i russlandsavdelinga i Bellona på midten av 1990-talet. Den unge sjefen min synte fram nokre stensilerte ark av elendig kvalitet. Han var på veg ut av Bellona og skulle satsa alt på ei verd i svart-kvitt som ein bergensar hadde kopiert opp.
Det var så smalt at vi andre berre rista på hovudet: Kven vil lesa ein norsk teikneserie fylt med fotballreferansar? Men så gjekk det OK med Pondus, teiknaren Frode Øverli og agenten Håkon Strand.
For eit halvt år sidan sende Strand meg nokre teikningar med russiske tekstbobler. Det var så smalt at eg snøgt fatta interesse. Survilo er no ute på norsk (Strand forlag) med omsetjing av Dina Roll-Hansen. Eg likar ideen: teikningar som dokumentar, dokumentar som roman. Som rein tekst hadde stoffet vore ein tung murstein, no får lesaren ei lett reise med mange sterke inntrykk.
Dette er den russiske lagnaden i det 20. hundreåret fortald gjennom ein reell person, ei bestemor. Og det er ikkje ei tilfeldig babusjka lesaren møter, men mormor til kunstnaren sjølv. Valentina Survilo, fødd i 1925, har overlevd alt og fått oppleva at livet hennar er ein teikneserie.
Olga Lavrentjeva, fødd i Leningrad i 1986, fortel historia som mormor har fortalt henne. Boka er ei viktig påminning om Stalin-terroren (far til Valentina forsvann i 1937), krigen, hungersnauda og blokaden av Leningrad (Valentina arbeidde på ein fengselssjukeheim), og tøvêret etter Stalins død. I nokre tiår under og etter Gorbatsjov var desse historiene overalt, men i dagens Russland er dei, utruleg nok, ikkje lenger «politisk korrekte». Taktikken til Putin er å ikkje tala høgt om tragediane under Stalin.
Teikneserien Survilo er difor eit alternativt undergrunnsprosjekt, så sært at regimet ikkje bryr seg. Ein typisk representant for St. Petersburg-intelligentsiaen kommenterte: «Det er betre å gje ungane Survilo enn å senda dei til skuletimar i fedrelandspatriotisme.»
Men denne teikneserien er sjølvsagt ikkje for born. Likar du Pondus, vil det heller ikkje hjelpa. Men les Survilo om du vil kjenna den dramatiske sovjetiske historia på kroppen gjennom eit teikna liv.
Atle Grønn
Atle Grønn skriv frå sjakkverda
og ei anna verd.
atle.gronn@ilos.uio.no
Er du abonnent? Logg på her for å lese vidare.
Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
Eg var sivilarbeidar i russlandsavdelinga i Bellona på midten av 1990-talet. Den unge sjefen min synte fram nokre stensilerte ark av elendig kvalitet. Han var på veg ut av Bellona og skulle satsa alt på ei verd i svart-kvitt som ein bergensar hadde kopiert opp.
Det var så smalt at vi andre berre rista på hovudet: Kven vil lesa ein norsk teikneserie fylt med fotballreferansar? Men så gjekk det OK med Pondus, teiknaren Frode Øverli og agenten Håkon Strand.
For eit halvt år sidan sende Strand meg nokre teikningar med russiske tekstbobler. Det var så smalt at eg snøgt fatta interesse. Survilo er no ute på norsk (Strand forlag) med omsetjing av Dina Roll-Hansen. Eg likar ideen: teikningar som dokumentar, dokumentar som roman. Som rein tekst hadde stoffet vore ein tung murstein, no får lesaren ei lett reise med mange sterke inntrykk.
Dette er den russiske lagnaden i det 20. hundreåret fortald gjennom ein reell person, ei bestemor. Og det er ikkje ei tilfeldig babusjka lesaren møter, men mormor til kunstnaren sjølv. Valentina Survilo, fødd i 1925, har overlevd alt og fått oppleva at livet hennar er ein teikneserie.
Olga Lavrentjeva, fødd i Leningrad i 1986, fortel historia som mormor har fortalt henne. Boka er ei viktig påminning om Stalin-terroren (far til Valentina forsvann i 1937), krigen, hungersnauda og blokaden av Leningrad (Valentina arbeidde på ein fengselssjukeheim), og tøvêret etter Stalins død. I nokre tiår under og etter Gorbatsjov var desse historiene overalt, men i dagens Russland er dei, utruleg nok, ikkje lenger «politisk korrekte». Taktikken til Putin er å ikkje tala høgt om tragediane under Stalin.
Teikneserien Survilo er difor eit alternativt undergrunnsprosjekt, så sært at regimet ikkje bryr seg. Ein typisk representant for St. Petersburg-intelligentsiaen kommenterte: «Det er betre å gje ungane Survilo enn å senda dei til skuletimar i fedrelandspatriotisme.»
Men denne teikneserien er sjølvsagt ikkje for born. Likar du Pondus, vil det heller ikkje hjelpa. Men les Survilo om du vil kjenna den dramatiske sovjetiske historia på kroppen gjennom eit teikna liv.
Atle Grønn
Atle Grønn skriv frå sjakkverda
og ei anna verd.
atle.gronn@ilos.uio.no
Fleire artiklar
Tekniske problem mellom Carlsen og Niemann.
Foto: Chess.com
Skandaleduellen
«Før Speed Chess Championship var eg 'gira'. Dette var så spanande som moderne sjakk kan vera.»
Kor mykje skal den enkelte forelder ha å seie over barnet? Spørsmålet er til vurdering når barnelova skal oppdaterast.
Foto: Sara Johannessen Meek / NTB
Flytterett eller vetorett?
Skal mor eller far kunne ta med seg barna og flytte langt bort etter eit samlivsbrot? Barne- og familiedepartementet vil gjere det vanskelegare for fleire, men møter motstand.
Den norske komponisten Sigurd Lie (1871–1904).
Klår kulokk
Der er både norsk og tysk nasjonalromantikk i Sigurd Lies romansar.
Gulrotsuppe med eit dryss graslauk og olivenolje.
Foto: Dagfinn Nordbø
Suppehimmelen
«Eg skjønar meg ikkje på kakebakst, for oppskriftene er så biskopstrenge, dei har lite slingringsmon for kreative påhitt.»
Jasmine Trinca i hovudrolla som Maria Montessori, som med ein ny pedagogikk la grunnlaget for montessoriskular over heile verda.
Foto: Another World Entertainment
Traust revolusjon
Det er null nytt i filmen om nyskapingane til Maria Montessori.
Papiravisa