Livet i Edens hage var ein skuldlaus idyll. Adam og Eva var begge nakne, og dei blygdest ikkje, fortel Moseboka.

Så dukka ormen opp, det sløgaste av alle villdyri som Herren Gud hadde gjort.

Og ormen stilte eit giftig spørsmål:

Kann det vera råd at Gud hev sagt at de ikkje må...?

Tvilen var sådd i Paradiset. Om tvilen ikkje kan flytte fjell, som trua skal kunne, så kan han rasere tru og lærebygningar. Så også her. Inspirert av ormen sette Adam og Eva Guds bod for Paradiset til side og gjekk sine eigne vegar. Ormen lova Adam og Eva at dei skulle bli liksom Gud og skjøne skilnaden på godt og vondt om dei åt av treet. Og resten er historie.

Ormen vart forbanna og dømd til å krype på buken og ete mold alle sine levedagar.

Til Eva sa Gud at svangerskapa hennar skulle gje henne stor møde. Borna skulle ho føde med verk og vande. Og etter mannen din skal du stunda, sa Gud, og hadde nok den lumske kjønnsdrifta i tanken. I Mosebøkene er kjønnsdrifta eit etterparadisisk fenomen, ein del av Guds straff for syndefallet i Edens hage.

Til Adam sa Gud at jorda skulle vere forbanna for hans skuld, fordi han hadde ete frukta av det forbodne treet. Med møde skulle han nære seg av jorda alle sine levedagar.

Med sveiten i andletet skal du eta ditt brød, til dess du fer i jordi att... For mold er du, og til moldi skal du attende.

Oppgjeret etter syndefallet var ein maktdemonstrasjon frå Guds side, kven han no var. Han forsvara seg og makta si. Menneska måtte ikkje kome her og kome her og yppe seg og tru at dei kunne ete av kunnskapens tre og bli som Gud.

Dei måtte slå seg til ro med livets vilkår, som var å slite for føda og føde barn. Noko meir måtte dei ikkje tenkje på.

Han formulerte seg presist: Sjå, mannen hev vorte som ein av oss til å skyna godt og vondt. Berre han no ikkje retter ut handi og tek av livsens tre og et og lever i all æva!

Og Gud jaga dei ut av Edens hage og sette kjerubar med logande sverd til å vakte vegen til livsens tre. Paradiset var stengt.

Dette er den eldste myten i religionshistoria vår.

Kva er det han fortel om tankane til forfedrane våre?

Er det den første forteljinga om konflikten mellom trua og tanken, ein konflikt som skulle prege tusenåra som kom?

Gudane er avhengige av tru, age og respekt. Den israelske stammeguden Jahve, som sidan vart vår gud, var svært bastant på det punktet då han gav lovene sine på Sinai. Dei tre første bodorda i Moselova handlar om Guds posisjon og status.

Det som hende i Edens hage, var eit opprør, utløyst av ormen.

Og fruktene frå kunnskapens tre kom til å prege åra som kom. Menneskets aukande kunnskap fortrengde gudane frå område til område.

Heile gudefamiliar, den greske, den romerske, den norrøne vart rett og slett borte. Og vår gud har siste hundreåra tapt makt, oppslutning og posisjon.

I historia er gudane dei store taparane.

Då ormen fekk lurt Eva til å ete av kunnskapens tre, var slaget tapt for gudane og deira makt og velde.

Mennesketanken, med sine aukande kunnskapar, reserverte lite plass for gudane. Deira tid var snart ute.

Andreas Skartveit