Høyr på dette: «De fleste driftsformer for produksjonsdyr har blitt etablert og utviklet uten at det er tatt tilstrekkelig hensyn til dyrevelferden. Det har vært begrenset rom for dyrs egenverdi og naturlige atferd i industrielle driftsformer som skal sikre høy og effektiv produksjon. Selv om ny kunnskap og endrede holdninger i samfunnet taler for vesentlige endringer i favør av dyra, kan ofte tunge næringsinteresser begrense prioritering av dyrevelferd. Lav pris viser seg også å være viktigere enn god dyrevelferd for folk flest når de handler mat, til tross for at holdningene som uttrykkes i ulike spørreundersøkelser viser stort ønske om god dyrevelferd.»

Ja, det er eit langt sitat. Kven er det som har skrive det, trur du? Eg kan avsløre at det er del av eit innspel levert til arbeidet med ei stortingsmelding om dyrevelferd som regjeringa har tinga, men enno ikkje avslørt nokon lanseringsdato på. Arbeidet vart starta i september 2022, og det har vore gjennomført tre innspelsrundar.

Tilsynet slår i bordet

Men altså: Kven har skrive det? Er det Dyrevelferdsalliansen, NOAH eller Dyrebeskyttelsen som meiner tida er moden for vesentlege endringar i levekåra til produksjonsdyr? Nei, det er opninga på innspelet frå Mattilsynet.

Det statlege forvaltingsorganet for (mellom anna) dyrehelse – dei som har beredskap, forvaltar og rettleier regelverk, fører tilsyn og gjev faglege råd – meiner dei fleste driftsformer i jordbruket driv utan nok omsyn til produksjonsdyra.

Å gå så høgt ut mot eit system løner seg helst om det vert følgt opp med tiltak for å betre det same systemet. Sjølv om innspelet ikkje er meir enn sju sider langt, er Mattilsynet temmeleg konkrete også her. Mellom anna foreslår dei mål om 50 prosent reduksjon i smittepress frå lakselus, å greie ut utandørsområde i svinehaldet for å dekke trongen grisen har til aktivisering, og å fase ut dei raskaste veksande kyllinghybridrasane (i praksis ross 308).

Gjev det å vere nasjonalt tilsynsorgan Mattilsynet nok tyngde til at desse tiltaka vert gjennomførte? Det felles innspelet frå faglaga Norges Bondelag og Norsk Bonde- og Småbrukarlag ser noko annleis på ein del saker og ting – mellom anna at «et generelt regelverkskrav om tilgang til uteareal» for gris er «uønsket og urealistisk».

Faglaga held att

Faglaga grunngjev dette med omsyn til både dyrevelferd, berekraft og høve til å drive svineproduksjon i heile landet heile året. Og ja: Ein gris som kan gå ute og grave i bakken, vil ete meir fôr per kilo produsert svinekjøt enn ein gris som står i ro inne på betong. Rekna per kilo vil altså utegris gå utover berekrafta.

Med den ekstremt smittsame og dødelege afrikanske svinepesten laus i Sverige, kan det vere tunge tider for å argumentere for utegåande husdyr i det heile. Svinepesten drap 60 prosent av slaktegrisane i Kina og er ei viktig årsak til at landet i staden no satsar på svinefabrikkane Nationen omtalde nyleg: På eitt og same anlegg – i fem etasjar – skal Muyuan Foods slakte 2,1 millionar grisar kvart år. Alt fôr vert sterilisert.

Kor mykje antibiotika som vert brukt førebyggande for å halde grisane friske, seier Nationen ingenting om. Kan hende er det ikkje naudsynt. Kan hende er dei kinesiske blokkgrisane friske som fiskar (så lenge det ikkje er norske oppdrettsfiskar det er snakk om). Det er uansett langt frå Noreg til Kina – heldigvis.

Vi kan velje middelvegar. Vi treng ikkje påtvinge grisebønder i Hammerfest (om dei finst) å halde grisar ute den tida det er så kaldt og surt at grisane tek skade av det. Men vi kan òg anerkjenne at helse er meir enn fråvær av sjukdom, også for dyr og fisk. At vi i Noreg har lovfesta eigenverdi og naturleg åtferd, må vi framleis vere stolte av. Det inneber også å anerkjenne at den tryggleiken og trivselen dyr har, er ein lovfesta rett som både kan bety å halde dei innesperra, eller sleppe dei laus, alt etter situasjonen.

Nei, å maksimere dyrevelferd er ikkje lett. Men å erkjenne at vi per i dag ikkje er gode nok, er ein god stad å starte.

Siri Helle