Er det eller kjennest det i det minste litt som striskjorte og havrelefse for tida? Då er det kanskje på tide å finne ut kva det uttrykket eigentleg betyr. Ei striskorte har fint lite med mat å gjere – det er eit arbeidsplagg, ei skjorte sydd av grov lin, jute eller hamp. Altså eit plagg som kan vere temmeleg ubehageleg å ta på seg, men som vil mjukne i rørsle, som jo er det arbeid går ut på. Og her har vi nokre sanningsord med éin gong: Arbeid er ofte verst før ein kjem i gang.

Kva så med havrelefsa? Vi har lefser i kosthaldet vårt framleis, så vi veit kva det er. I det minste trur vi at vi veit det, at lefser er flatt bakverk som ikkje er hardt som flatbrød, men mjukt. Dette stemmer for havrelefsa, men der våre moderne lefser er fulle av feite meieriprodukt og fint mjøl, var havrelefsa baka på lite anna enn vatn, salt og grovt havremjøl.

Korleis smakar dette, skal tru? Lat oss ta endå eit steg opp att på trivselsstigen, for er det ein type mjøl som kan bere denne typen handsaming, er det truleg havremjølet. Der både bygg, rug og kveite kan smake både flatt, tørt og keisamt, har havre smak – havre smakar feitt og søtt og litt jordete, og det er ikkje så rart. For dei 5–7 prosentane med feitt som er i havre, er tre gonger så mykje feitt som i dei andre kornartane.

Saman med at havre er lettdyrkeleg og har vore det i tusen år, er nok dette ei av årsakene til at havre er det føretrekte graut- og frukostblandingskornet: Havregryn smakar godt. Sunt er det òg, feittet er av den snille typen, og fiberen har stort innhald av løyselege betaglukanar, som mellom anna har god påverknad på kolesterolet og gjer at stivelse vert saktare brote ned til sukker.

Verdas beste fiber

Ja, du skal rett og slett slite med å få tak i betre fiber enn den som er å finne i havregryn. Difor er det litt merkeleg at når Axa lager eit fiberhavregryn med endå høgare fiberinnhald enn dei andre variantane, gjer dei det ved å sette til kveitekli.

Kveitekli kjenner vi: Det er å få kjøpt som Kruskakli, eit produkt mange av oss brukar når vi bakar grove brød. Det er ikkje noko gale med verken kruskakli eller kveitekli i andre variantar. Men treng vi det i havregrynposane våre når det fører til at dei vert nesten dobbelt så dyre?

Ein pakke Bjørn Lettkokte Havregryn frå Axa kostar i skrivande stund 18 kroner og 19 øre på Spar. Men pakken inneheld 1,1 kilo, så kiloprisen vert 17,18 kroner. Axa Fiberhavregryn vert seld i posar på berre 600 gram, og kostar 19 kroner og 90 øre. Prisskilnaden verkar altså ikkje så stor – før vi reknar han om til kilo og finn at ei slik mengde av fibergryna, kostar oss 33 kroner og 17 øre.

Fiber fikser det meste

Kor stor må auken i fiberinnhald vere for å rettferdiggjere ein slik prisskilnad? Heilt vanlege, lettkokte havregryn inneheld 10 prosent kostfiber – altså 10 gram per 100. Kveiteklien i fibergryna har fått fiberinnhaldet opp 3 prosent – til 13 gram.

Det er godt med fiber, det. Tilrådd inntak per dag er i snitt 30 gram for ein vaksen person midt i livet. Hovudårsaka til at vi vert tilrådde å få i oss såpass med fiber, er at det regulerer fordøyinga vår. Ja, fiber fungerer faktisk mot både laus og fast mage: Er avføringa for laus, kan fiber vere med på å binde opp vatn, og er ho for fast, kan tungtfordøyeleg fiber vere med på å lage betre plass i tarmane.

Men også her handlar det om å finne ei form for gyllen middelveg. Å ete for mykje fiber for fort kan gjere deg oppblåst og uvel, og endåtil gje deg både diaré og forstopping: Fordøyingssystemet vårt treng nemleg å venje seg til store endringar i fiberinnhald.

Truleg utgjer ikkje dei tre gramma ekstra fiber i fiberhavregryna nokon risiko. Men like truleg er dei ikkje særleg naudsynte heller: Et du havregryn, får du i deg massevis av fiber. Nok for dei aller fleste, skulle ein tru, og det i ei matvare som er både sunn, velsmakande, rein og temmeleg rimeleg. Om du spør meg, er det ingen grunn til å endre på eit lag som ligg så godt an til å vinne.

Kjøper eg Axa Fiberhavre­gryn? Nei takk, eg smør tarmane mine på billegaste måte med heilt vanleg Bjørn Lettkokte Havregryn.

Siri Helle