Vil det å ete berre halvparten så mykje kjøt i Noreg rasere landbruket eller vere ei gudegåve til helsa vår? Vedtaket Miljøpartiet dei grøne (MDG) gjorde på landsmøtet sitt før påske, var enkelt nok, men eit langsiktig mål om å halvere det norske kjøtforbruket har gjeve reaksjonar i ei heil rekke ulike retningar, og påstandane har vore sterke.

Dei bør òg vere sanne. Om kjøt faktisk vekker så mange kjensler i oss, lat oss då ta oss tid til å fundere dei godt – gjennom ein rask liten gjennomgang av fakta.

potensial

Det vert naturleg å byrje hos kjelda: «Vi nordmenn spiser i dag mye mer kjøtt enn det som lar seg produsere i Norge utan import av fôr», uttalar partileiar Une Bastholm i ei pressemelding – og leier oss med det inn på kor mykje kjøt som faktisk vert produsert i Noreg, kontra kor mykje vi kan produsere om vi berre bruker eigne ressursar.

Kvar nordmann et for tida dryge 50 kilo kjøt i året. Sidan ein del av dyret går vekk i slakteprosessen, må vi legge til om lag ein tredjedel for å finne ut kor mykje som må slaktast kvart år for det noverande kjøtforbruket vårt. Engrosforbruket vårt ligg på rett over 70 kilo per person. Nærare 5,4 millionar nordmenn et med andre ord litt over 377.000 tonn kjøt i året.

Og kor mykje slaktar vi? Jau, 348.270 tonn i 2020, ifylgje Statistisk sentralbyrå. I tillegg importerer vi kring 20.000 tonn og grensehandlar kring 5 prosent av forbruket vårt. Men denne importen er altså ikkje naudsynt – ut frå forbruket. Sjølv ikkje om vi korrigerer for fôrimport: Kor mykje norskprodusert fôr norske husdyr et, varierer mellom dyreslag. Mest norsk et ammekyr og sau – her kjem 97 og 96 prosent av fôret frå norsk jord. Minst norsk et kyllingen, som hentar 60 prosent av kaloriane sine frå utlandet. Gris et 71 prosent norsk og mjølkekua 82 prosent, ifylgje Animalias årlege rapport Kjøttets tilstand.

Skal vi produsere alt kjøtet vi et, på norske ressursar, slik MDG vil, må vi altså ete kjøt annleis enn i dag: mindre kraftfôroppdrett, meir frittgåande. For skal vi gjere dette reknestykket komplett, må vi òg ta med det unytta, norske potensialet: Per i dag brukar vi berre halvparten av beiteressursane vi har i utmarka. Med riktig forvaltning kunne vi hatt dobbelt så mange dyr på beite i sommarhalvåret – og truleg halde kjøtproduksjonen på om ikkje same nivå, så i det minste langt over produksjonen ei halvering ville føre til.

Men kva ville det gjort med helsa vår? «Det er dette her vi faktisk vil ha, både for […] blodårene og de småfeite magene», sa Hanne Feragen frå MDG Røros til Nationen etter landsmøtet. Meir beitekjøt vil seie meir raudt kjøt – som vi, jamført med offisielle kosthaldsråd, allereie et for mykje av. I snitt ligg vi 70 gram over maksimumstilrådinga for raudt og tilarbeidd kjøtt kvar veke, ifylgje Animalia, men inntaket er monaleg høgare for menn enn for kvinner.

Pur sosialisme

Med andre ord seier både ressurstilgang og helse at eit noko lågare kjøtforbruk er å tilrå, men truleg ikkje at det er naudsynt å gå så langt som til ei halvering. Men kva med den kjøtproduserande næringa sjølv? Lat oss sleppe til ein tidlegare landbruksminister, Jon Georg Dale frå Frp: «Det vil føre til en massiv nedlegging av norsk landbruk. Dette er pur sosialisme fordekt under klimaargumentasjon.»

Dette er òg sitatet som i størst grad oppsummerer korleis bransjen sjølv reagerer. Mykje tyder på at dette er ein overreaksjon.

Dei siste femti åra har marknadsprinsippa fått råde i bransjen, og kjøtproduksjonen er dobla. Samstundes er fire av fem gardsbruk lagde ned. Med andre ord har den massive nedlegginga allereie skjedd. Det ein prøver på no, er å redde stumpane. Kanskje er det lurt å prøve noko nytt – og å ta ein nærare kikk på kva tiltak som ligg i vedtaket MDG gjorde rett før påske.

Bak den unødvendig bastante halveringa ligg opptil fleire tiltak som tek norsk jord på alvor. Måtte den delen av debatten sleppe å kome i skuggen av eit unødvendig stort kjøtberg.

Siri Helle