Hadde det ikkje vore kjekt om det fanst eit produkt som passa til alt? Ta olje, til dømes. Til steiking vil vi ha ein olje som toler høg temperatur utan å verte svidd og byrje å lage transfeittsyrer og anna uhumskt, medan vi til salatdressing vil ha ein olje som gjev smak og lukt, og det er nettopp smaks- og aromastoffa som svir seg.

Det kan verte mykje å sette seg inn i. Fint, då, kunne ein tenke, at Mills-merkevara Vita Hjertego’ har laga ein olje som høver til alt: «Vita Hjertego’ Optimal er en ideell blanding», ifylgje produsenten. Men er verda verkeleg så enkel?

Den grøne plastflaska inneheld ikkje éin optimal olje. Ho inneheld heller ikkje noko vi ikkje har høyrt om før. Nei, tvert om ei blanding av dei tre vanlegaste matlagingsoljane våre: 60 prosent rapsolje, 25 prosent solsikkeolje og 15 prosent olivenolje.

Kvar olje har sin funksjon, ifylgje Vita Hjertego’. Rapsoljen «tåler høy steketemperatur», solsikkeoljen «bidrar med kolesterolreduserende effekt», medan olivenoljen «gir en mild og god smak av oliven». Lat oss gå gjennom desse tre påstandane ein for ein.

God, men ikkje unik

Toler rapsolje høg steiketemperatur? Svaret på det er at ja, dersom rapsoljen er raffinert, toler han steiketemperatur på mellom 180 og 200 celsiusgrader før han byrjar å ryke og utvikle skadelege stoff.

Men kva med dei to andre oljane i blandinga? Dersom dei ikkje toler like høge steiketemperaturar og vi bruker blandinga av dei i den same steikepanna med den same temperaturen, er vi ikkje då like langt?

Jau, det vil vi vere, men heldigvis er både solsikke- og olivenolje i raffinerte variantar klarerte som gode steikeoljar. Olivenolje toler rett nok temperatur litt dårlegare enn dei to andre, men så lenge han er godt raffinert, vil den òg passere som steikeolje.

Godt for helsa vår, men ikkje like heldig for marknadsføringa til Vita Hjertego’, med andre ord. Vidare til neste påstand: Er solsikkeolje særleg kolesteroldempande?

Offisiell helseforsking seier framleis at å byte ut metta feitt frå animalske kjelder med umetta feitt frå vegetabilske kjelder, er godt for kolesterolet, men denne forskinga vert stadig utfordra. Det vert spanande å sjå kva som kjem i framlegget til nye kosthaldsråd, som er venta kva tid som helst.

Aller mest billeg

Vi treng likevel ikkje vente på dei for å granske påstanden til Vita Hjertego’ om solsikkeolje og kolesterol. Den dominerande feittsyra i solsikkeolje er linolinsyre. Dette er ei av dei to essensielle feittsyrene vi er avhengige av å få i oss gjennom kosten. Den andre er truleg betre kjend – det er omega-3. Linolinsyre vert òg kalla omega-6, og vi har forsking som seier at omega-6 er ekstra effektiv til å senke det skadelege LDL-kolesterolet. Men denne forskinga er fyrst og fremst gjord i samanlikningar med metta feittsyrer, ikkje andre umetta oljar.

Omega-6 har òg ei anna side: Vi må få det i oss, men truleg ikkje i uavgrensa mengder. For mykje omega-6 målt mot kor mykje omega-3 vi får i oss, aukar førekomsten av kroniske betennelsar i kroppen, har det synt seg. Solsikkeolje kan altså synast å vere eit tviegga sverd.

For dei fleste av oss, sånn i kvardagen, trur eg solsikkeolje først og fremst fyller ein annan funksjon: Han er billeg. Sjølv om Russland og Ukraina står for brorparten av solsikkeoljeproduksjonen i verda, er solsikkeolje framleis den billegaste av dei reine billegoljane hjå både Spar og Oda. Kan det vere den funksjonen han fyrst og fremst fyller i flaska til Vita Hjertego’ òg?

Olivenoljen nedst på innhaldslista har nok så absolutt kosta produsenten mest i innkjøp. Det er likevel tvilsamt kor mykje smak han eigentleg tilfører. Olivenolje har, som andre oljar, mest smak di mindre raffinert han er, men er han rå, eller kaldpressa, bør han ikkje varmast særleg mykje opp.

Eit optimalt oljeutval på eit kjøkken bør nok framleis innehalde minst to oljar: éin raffinert til steiking og éin kaldpressa til dressingar og meir varsam varmebehandling (ein god olivenolje kan fint få koke med i tomatsausen, til dømes).

Det er altså ingenting i vegen for å satse alt på eitt kort og berre ha Vita Hjertego’ Optimal heime. Men optimalt, det er det reint faktisk ikkje.

Siri Helle