Sommaren kom med eit pang i år, og jammen var det herleg. Etter ein innestengd vinter og ein kald vår full av nordavind og nattefrost var det nesten surrealistisk å kaste ullgenser etter ullgenser, finne fram shortsen og ete iskremen andre stadar enn under teppet i sofaen.

Ja, eg et is heile året. Vinter som sommar. Men kva is eg et, endrar seg: Til kalde tider høver det med søt, feit fløyteis. I sommartida, derimot, kjem suget etter dei friskare og lettare smakane: saftisen.

Saftisen er, i si enklaste form, verdas enklaste is: Dei aller fleste av oss har vel fått saft i ein pose frå fryseboksen då vi var små. At det var litt krystallar i isen, var ikkje så farleg – han var akkurat så søt, akkurat så frisk og ikkje minst akkurat så kald som han skulle vere sommardagen.

I min barndom var det for så vidt endå meir populært med juice i plastposane. Då vart nemleg isen så sunn at vi kunne ete han kvar dag. No treng vi ikkje lenger plastposar for å ete så sunn is. I det minste ikkje ifylgje produsenten: Hennig-Olsen hevda i 2019 å vere fyrst i verda med ein is utan verken kaloriar eller sukkar. Då kom isen Zeroh!, basert på safta Lerum produserer med same namn.

Frukt utan frukt

Oppskrifta er òg mykje den same: Om isen kjem i smakane Strawberry & Passionfruit, Peach & Pineapple og Apple & Kiwi, inneheld han ikkje ei einaste frukt, berre ei lang rekke ukjende aromastoff. At ordet «naturleg» førekjem i forkant av «aroma», inneber ikkje anna enn at aromastoffet er framstilt av ei råvare som finst i naturen. Og den råvara kan like godt som noko anna vere ein svart sopp, ikkje ulik den som kanskje veks i vindaugskarmane dine. Ingen av råvarene som smaken etterliknar, treng å ha noko som helst med aromaproduktet å gjere.

Den gode sida ved det er at dei usunne delane av dei originale råvarene ikkje vert med inn i det ferdige isproduktet. Den dårlege sida er at heller ikkje dei sunne næringsstoffa vert vidareførte. Zeroh! er kalori- og sukkerfri fordi han er heilt tappa for næringsstoff. Det einaste vettuge som er å finne kring den ispinnen, er vatn.

Søtstoffet som er nytta, heiter erytritol og er relativt nytt i Noreg – det vart godkjent for produksjon og sal i næringsmiddel fyrst i 2015. I resten av EU har det vore i bruk sidan 2003. Årsaka til at stoffet kom så seint til Noreg, var ikkje at vi hadde noko imot det, men at ingen søkte om å få ta det i bruk før.

Uklar forsking

Erytritol er fermentert glukose. I menneske har erytritol den eigenskapen at han ikkje kan fordøyast: Han passerer gjennom heile fordøyingssystemet ditt heilt upåverka og kjem nesten like heil ut i andre enden. Altså gjev erytritol oss inga næring – akkurat som alle andre kalorifrie søtningsmiddel. Men vil det seie at dei er ufarlege?

Debatten har kome opp att den siste tida etter at legen Øyvind Torp i NRK-programmet «Eit feitt liv» våga å seie at lettbrus kan føre til fedme.

Mange studiar tyder på det, i mange ulike retningar: frå at søtstoffa som tilsynelatande passerer rett gjennom kroppen, etterlèt seg små spor i form av endringar i tarmfloraen, til at den søte smaken i seg sjølv påverkar insulinproduksjon og kjensla av å vere mett, og kan få oss til å ete meir. Studiar har funne samanhengar mellom aspartaminntak og glukosetoleranse – og ingen samanheng i det heile.

Forskinga er uklar. Men situasjonen er tydeleg: Overvekt og diabetes og hjarte og karsjukdommar er den største helseutfordringa i vestverda. Og vi klarar ikkje finne årsaka.

Kan ei av årsakene til det vere at vi leitar for nøye når vi forskar? For fint, meiner eg, og for mykje etter éin ting om gongen? Det ville ikkje vore så rart, sidan det er slik heile forskingsparadigmet vårt er bygd opp.

Vel. Vi skal ikkje endre noko forskingsparadigme i denne spalta. Men vi skal ete mykje is denne sommaren. Og heldigvis finst det saftis som smakar som han skal, berre fordi han er laga av det han skal: Hennig-Olsen, som lagar Zeroh!, har nemleg òg laga Nude Strawberry – ein saftis så full av jordbær at han ikkje treng eit einaste soppbasert aromastoff for å smake som, om ikkje ferske jordbær, så i det minste jordbæra eg framleis har i frysaren frå i fjor. Og det er jo nett det vi er ute etter, er det ikkje?

Siri Helle