Vi er diverre – endå ein gong – nøydde til å snakke om fôrimport. Den openberre årsaka er at vi har ein landbruksminister som, midt i ei krise som ikkje minst handlar om forsyningar og beredskap og om å planlegge for det som ikkje var verst, men som likevel var så gale at vi i realiteten ikkje trudde det kom til å skje og så skjedde, meir enn pyntar på sanninga om kor sjølvforsynte vi i Noreg er med basisvarene mjølk, kjøt og egg.

I Dagsnytt 18 30. mars sa Olaug Bollestad at er det noko folk ikkje treng høyre i ei usikker tid, er det uvisse om vi har mat nok til alle.

Greitt nok. Men det vi heller ikkje treng, er ministrar som ikkje vågar å seie heile sanninga. For vi er diverre ikkje «bortimot fullt ut selvforsynt med kjøtt, fisk, egg, melk og meieriprodukter» i Noreg i 2020, slik Bollestad skriv i lesarbrev i fleire aviser før påske.

Ein million tonn

Norsk landbruk importerte 1 million tonn kraftfôrråvarer i 2019 – om lag halvparten av forbruket. Dersom vi av ein eller annan grunn ikkje får halde fram med å importere mais (130.000 tonn importert i 2019), soya (170.000 tonn), kveite (119.000 tonn), raps (161.000 tonn) og alle dei andre vekstane vi har gjort oss avhengige av at jorda i andre land leverer til oss jamleg, tek det ikkje lang tid før fleire av dei større produksjonane våre vert råka: Verst vil det gå ut over kyllingen, som ikkje berre overlever på innkjøpt kraftfôr aleine, men som stiller høgast krav til protein i fôret og difor har høgast importprosent. Kylling kan vi kanskje klare oss utan ein liten periode – vi kan til dømes ete overskotet av utrangerte verpehøner i staden. Då er det verre med egg og mjølk – varer vi treng kvar einaste dag. Kvar einaste dag går det kraftfôrbilar ut til norske egg- og mjølkefjøs, og får ikkje mjølkekua det fôret ho er van med, dett mjølkemengda straks.

«Det er nok mat til alle», preikar Bollestad. Det har ho mest truleg rett i. Når FAO, FNs organ for mat og jordbruk, skriv rapport om situasjonen i verda nett no, er det ikkje mengda dei er urolege for. Men dei er urolege. For forsyningslinjer, til dømes. Stengde hamner. Logistikk. Slike ting. Sånt som gjer at det i USA i dag (ifylgje New York Times) vert dumpa 14 millionar liter mjølk kvar dag. At når Russland og Ukraina, som til saman står for ein fjerdedel av korneksporten i verda, seier dei ikkje vil stenge, men avgrense nett slik eksport dei komande månadane, stig kornprisen slik at internasjonale kornprisar vert liggande over norske kornprisar for fyrste gong sidan finanskrisa.

Graset grønast heime

Kva skal vi gjere då? Kva skal Bollestad gjere? Vi skal ikkje få panikk. I staden skal vi berre snu oss litt rundt. Gjere som vi alt gjer: Sjå kva vi har kring oss nett der vi er.

For ein sommar sidan, sommaren 2018, var det krise i norsk jordbruk. Tørkekrise. Jorda stod brune og tørrsvidde og gav knapt ei sauetugge med gras på målet somme stadar.

Kva gjorde landbruket då? Dei sende dyra ut. Ut i marka, opp på fjella. Akkurat som vi bør gjere i år. Ikkje fordi vi må, men fordi vi kan: Vi snakkar mykje om solidaritet for tida, og solidaritet er eit godt ord. Å nytte mest mogleg av våre eigne ressursar til å produsere mest mogleg av vår eigen mat er ein av dei sterkaste, mest verknadsfulle måtane å syne solidaritet på.

For å få det til treng vi fyrst og fremst ein landbruksminister som erkjenner at det er eit motsetnadsforhold her. At billeg, importert kraftfôr i stor grad har konkurrert ut norske beitelandskap. At når det no kan ende med å verte dyrare, treng vi ikkje vente på at det blir det, vi kan byrje å beite meir med ein einaste gong.

Og ikkje minst: Berre slik kan 50 prosent sjølvforsyning verte noko meir enn ei halv løgn og ei ansvarsfråskriving.

Siri Helle