Kva mat vi vel å ete saman med annan mat, må handle ganske mykje om vane. Kvifor skal vi elles ete blåbærsyltetøy til flat, rund, kveitebakst som vi kallar pannekaker, medan vi skal ete bringebærsyltetøy til meir ruglete, femkanta mat vi kallar vaflar? Kvifor er det eine middag og det andre kos? Kvifor et vi raudbetar på leverpostei, men ikkje på fenadlår, sjølv om det er minst like godt? Og kvifor skal ein spyfarga saus (thousand island) brukast på salaten, medan ein annan spyfarga saus (hamburgardressing) skal brukast på hamburgaren?

Det er liten tvil om at det er meir som sameiner thousand island og hamburgardressing, enn det er som skil dei frå kvarandre. At begge har den smått usjarmerande fargen, kjem av at dei er baserte på blandinga majones og tomatpuré. Vidare er dei gjerne smaka til med eddik og sennep – og ein gjeng med tilsetjingsstoff, konserveringsmiddel og aromastoff. Somme tider dreg hamburgardressingane av garde med ein smak av dill som dei tusen øyene ikkje finn plass til, men det er langt frå tilfelle i alle flaskene som er å få på marknaden.

Ord utan meining

Medan ei eller anna form for tomatsaus synest å ha hengt ved den amerikanske hamburgaren heilt frå starten, kan det å sette til majones moglegvis sporast attende til Frankrike på 1700-talet. Kven som fyrst kom på å blande dei to, seier historia mindre om, men det var vel før eller seinare dømt til å skje.

Historia syner iallfall korleis hamburgardressing ein gong var: Du har to ingrediensar, og så blandar du dei. Då kan du kanskje hevde at du har ein fersk saus.

Om Idun kan gjere det same med hamburgardressingen sin, er eg meir usikker på. Likevel er det det dei gjer: I ein serie såkalla ferske dressingar «kaldrørte med ingredienser som rømme og urter» er hamburgardressing ein av variantane.

No er jo ikkje Iduns dressing rømmebasert. Hovudingrediensane er rapsolje, vatn, tomatpuré, eggeplomme og sukker. Kan desse ingrediensane i seg sjølv – og blandinga av dei – nokon gong kallast ferske?

«Fersk» er eit honnørord i daglegvarehyllene. Vi forbrukarar ser positivt på det – å skrive «fersk» på ei vare kan få oss til å velje henne framfor ei anna det ikkje står «fersk» på. Difor bør det vere sant når det står der, og det bør tilføre vara noko positivt jamfør konkurrenten.

Men kva er eigentleg ferskt i ei verd der mykje vert sendt verda rundt før det vert ete? Er ein appelsinjuice som vart pressa då appelsinane var ferske, og så frosen og tint opp att, ferskare enn ein juice som er nypressa av appelsinar som har lege vekevis i ein kasse på reis? Gjev «fersk grønnsakspasta med brokkoli & erter» uttrykk for at det er grønsakene som er ferske, eller skjønar vi at uttrykket refererer til pastaen, som kan kallast fersk sidan han ikkje er tørka? Har fersk, sju dagar gamal fisk høgare kvalitet enn den same fisken som vart frosen same augneblinken som han kom opp frå sjøen?

Og kan tomatpuré, som ikkje er anna enn konsentrat av tomatar som har kokt i time etter time, nokon gong inngå i eit ferskt produkt?

Pinleg forynging

Nett på det sistnemnde må eg seie nei, og difor kan eg heller ikkje godta ordsamanstillinga «fersk hamburgerdressing». Det einaste som kan definerast som ferskt i Idun Fersk Hamburgerdressing, er eggeplomma. I ein «ufersk» versjon ville ho nok vore bytta ut med eggeplommepulver.

Dillen i dressingen kan òg ein gong ha vore fersk, men om han var det då han vart putta i flaska, eller om han var tørka fyrst, seier pakningen for det fyrste ingenting om. Etter å ha vore inni plastpakningen i månadsvis skal det iallfall mykje til å hevde at han er noko anna enn akkurat så mange månader gamal.

Nei, vil vi ha fersk hamburgardressing, får vi ta på oss å lage han sjølv. Elles kan vi like godt kjøpe ein som ikkje hevdar å vere yngre enn han faktisk er.

Kjøper eg Idun Fersk Hamburgerdressing? Nei takk, eg kallar ein gamling for ein gamling og går for den tradisjonelle.

Siri Helle