Heime hos Tal
Trass i eit ganske turbulent ekteskap skriv Sally Landau varmt om ektemannen. Magnus Carlsen fekk nyleg boka i gåve frå son til Sally og Misja, og kunne ikkje leggja henne frå seg.
Det er ikkje det at dei seksten verdsmeistrane sidan 1886 aldri har hatt kontakt med kvinner, men vi høyrer sjeldan historiene deira. Unnataket er Sally Landau, den fyrste kona til Mikhail «Misja» Tal, verdsmeisteren i 1960–61. Ho har skrive bok om den store kjærleiken.
Unge Sally var alt ein kjend songar og skodespelar då ho flytta inn hos sjakkgeniet i ein høgkulturell jødisk heim i Riga, hovudstaden i Latvia. Her budde Misja saman med mor si, bror sin og ein «onkel». Far hans hadde døydd like før, men Sally skjøna snart at «onkel Robert» i røynda var den biologiske faren, og at mor til Tal hadde budd saman med to menn i mange år. Og meir komplisert skulle det verta.
Då Tal vart verdsmeister, folkehelt og far til son deira, skjøna Sally at sjakkgeniet i lang tid hadde hatt ulike elskarinner. Det nye var no at den siste elskarinna, som òg var ein kjend skodespelar, flytta heim til familien. Sally og sonen budde på eitt rom, medan Tal og elskarinna sov i stova. Mor til Tal sa at ein måtte rekna med slikt: «Misja er jo eit geni.» Ja, han var òg sjarmerande, morosam og meir til, så Sally godtok situasjonen. Sportskomiteen var mindre nøgd og kravde etter kvart at Tal heldt seg til éi kone. Som straff fekk eksverdsmeisteren speleforbod i utlandet.
Svigermor lanserte då ein idé: Sally kunne skilja seg frå Misja, og så kunne dei seinare gifta seg for andre gong når sportskomiteen hadde fått sitt. Sally gjekk med på dette, men seinare fekk Tal ei ny elskarinne som òg flytta inn. No tykte Sally det var nok, så ho òg skaffa seg eit par elskarar, fyrst ein minister og så ein orkesterdirigent som var fanatisk antisemitt. Han gjorde unnatak for jødiske Sally og Misja, «sidan han var eit geni».
Mor til Tal spleisa no sonen med ei ung, fager jente frå Georgia. Etter berre eit par veker ville ho gifta seg. Sally godtok dette og skilde seg for andre gong. Misja var i Georgia og hadde ikkje tid til å ordna med skilsmissepapira. Men etter berre éin månad gjekk det nye ekteskapet i oppløysing: Jenta frå Georgia og kjærasten hennar, ein kampsportutøvar, hadde lurt Tal. Like etter fann Tal fann ei ny kone som han budde saman med resten av livet. Sally og den tredje kona vart gode veninner.
Atle Grønn
Atle Grønn er internasjonal
meister i sjakk.
Er du abonnent? Logg på her for å lese vidare.
Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
Det er ikkje det at dei seksten verdsmeistrane sidan 1886 aldri har hatt kontakt med kvinner, men vi høyrer sjeldan historiene deira. Unnataket er Sally Landau, den fyrste kona til Mikhail «Misja» Tal, verdsmeisteren i 1960–61. Ho har skrive bok om den store kjærleiken.
Unge Sally var alt ein kjend songar og skodespelar då ho flytta inn hos sjakkgeniet i ein høgkulturell jødisk heim i Riga, hovudstaden i Latvia. Her budde Misja saman med mor si, bror sin og ein «onkel». Far hans hadde døydd like før, men Sally skjøna snart at «onkel Robert» i røynda var den biologiske faren, og at mor til Tal hadde budd saman med to menn i mange år. Og meir komplisert skulle det verta.
Då Tal vart verdsmeister, folkehelt og far til son deira, skjøna Sally at sjakkgeniet i lang tid hadde hatt ulike elskarinner. Det nye var no at den siste elskarinna, som òg var ein kjend skodespelar, flytta heim til familien. Sally og sonen budde på eitt rom, medan Tal og elskarinna sov i stova. Mor til Tal sa at ein måtte rekna med slikt: «Misja er jo eit geni.» Ja, han var òg sjarmerande, morosam og meir til, så Sally godtok situasjonen. Sportskomiteen var mindre nøgd og kravde etter kvart at Tal heldt seg til éi kone. Som straff fekk eksverdsmeisteren speleforbod i utlandet.
Svigermor lanserte då ein idé: Sally kunne skilja seg frå Misja, og så kunne dei seinare gifta seg for andre gong når sportskomiteen hadde fått sitt. Sally gjekk med på dette, men seinare fekk Tal ei ny elskarinne som òg flytta inn. No tykte Sally det var nok, så ho òg skaffa seg eit par elskarar, fyrst ein minister og så ein orkesterdirigent som var fanatisk antisemitt. Han gjorde unnatak for jødiske Sally og Misja, «sidan han var eit geni».
Mor til Tal spleisa no sonen med ei ung, fager jente frå Georgia. Etter berre eit par veker ville ho gifta seg. Sally godtok dette og skilde seg for andre gong. Misja var i Georgia og hadde ikkje tid til å ordna med skilsmissepapira. Men etter berre éin månad gjekk det nye ekteskapet i oppløysing: Jenta frå Georgia og kjærasten hennar, ein kampsportutøvar, hadde lurt Tal. Like etter fann Tal fann ei ny kone som han budde saman med resten av livet. Sally og den tredje kona vart gode veninner.
Atle Grønn
Atle Grønn er internasjonal
meister i sjakk.
Fleire artiklar
Morten Søberg er direktør for samfunnskontakt i SpareBank 1 og har skrive fleire essaysamlingar om økonomi, politikk og skriftkultur.
Foto: Spartacus
Fall og vekst i Sør-Atlanteren
Morten Søberg er best når han ser vidare enn pengestellet.
I heimen sin på Norneshaugane ved Sogndal har Idar Mo forfatta eit hundretal innlegg om norsk samferdslepolitikk, dei fleste om uforstanden i satsinga på jernbanen.
Foto: Per Anders Todal
Talknusaren og den store avsporinga
For Idar Mo i Sogndal er ikkje buss for tog noko å sukke over. Det er framtida.
Tanya Nedasjkivska i Butsja i Ukraina sørger over ektemannen, som var mellom dei mange myrda sivilistane som russiske invasjonsstyrkar på retrett lèt etter seg langs gatene i 2022.
Foto: Rodrigo Abd / AP / NTB
«Utan den militære støtta ville Ukraina i dag vore okkupert av Russland.»
Kart: Anders Skoglund, Norsk Polarinstitutt
Arvingane til Amundsen
Om lag 200 menneske vitjar Sørpolen kvart år. Denne sesongen sette fire nordmenn av garde på ski. Ikkje alle kom fram.
Hübner (t.v.) mot verdsmeister Karpov i 1979.
Foto: Rob Croes / Anefo
Doktor utan fjas
Den mest akademiske sjakkspelaren i historia døydde sundag 5. januar, 76 år gamal.