Kva er verst – ei rota gulrot utan plast eller ei frisk og sprø gulrot i altfor mykje plast? Slike meiningslause problemstillingar får vi servert i media med jamne mellomrom. I fjor på desse tider hevda matforskingsinstituttet Nofima at plastemballasje gjev miljøgevinst av di han hjelper oss til ikkje å kaste mat. Prosjektet «Riktig emballering for redusert matsvinn» ville hjelpe oss å hugse på at brokkoli med plast held seg ei veke lenger i kjøleskåpet enn ein utan.

I år hevdar den europeiske miljøorganisasjonen Friends of the Earth at røyndommen er motsett: Plastemballasje reduserer ikkje matsvinn i Europa. Tvert om aukar matavfallet i enkelte tilfelle i takt med mengda emballasje. Dei peikar òg på at den samla naturkapitalen vi globalt taper på grunn av plastemballasje, ifylgje FN er verdsett til 15 milliardar euro.

Kva skal ein såkalla medviten forbrukar tru?

To for ein

Midt i alt dette dukkar det opp ein ny type kjøtdeigemballasje på Rema med formål nettopp å redusere matsvinn. Å kalle emballasjen ny er kanskje å ta litt i: Pakningen er den same, gamle – ei svart plastskål med gjennomsiktig lokk med etikett over. Det Gilde og Rema har gjort, er å late to pakningar henge saman og klistre ein etikett over begge to. Etiketten slår fast: «2-pakk! Reduserer matsvinn: bruk hele eller spar halvparten». Ja, og så har dei redusert innhaldet i kvar pakke frå 400 gram, slik det er i enkeltpakningane, til 300 gram.

Dei har likevel ikkje redusert storleiken på pakningen. Emballasjemengda for 600 gram er altså dobbelt så stor som for 400 gram. Ein annan måte å seie det på er at 50 prosent av emballasjen er unødvendig.

Om vi skal tru Nofima, skal vi ikkje uroe oss for dette, fordi «Matproduksjon krever (...) fem ganger så mye energi som kreves for å produsere emballasjen», ifylgje matforsker Marit Kvalvåg Pettersen (til nrk.no i mars i fjor).

Så dukkar det jo opp nokre spørsmål, både til den eine og den andre: Kva energi krev produksjonen? Kva matproduksjon er det snakk om? Kva emballasje snakkar vi om? Og, ikkje minst, skal vi berre ta Rema og Gildes påstand om at dei nye pakningane reduserer matsvinn, for god fisk?

Eg tør påstå at svaret på det siste spørsmålet i alle høve er klart nei. «To for ein» har vel aldri redusert matsvinn – tvert om fører det gjerne til at ein kjøper meir enn eigentleg planlagt. Pakningsinformasjonen seier at vi sjølve kan velje om vi vil bruke heile pakningen eller spare halvparten. Å spare tyder vel i dette høve fryse, men den store, halvtomme boksen tar unødvendig mykje plass i frysaren.

Det er heller ingenting som tilseier at eg ikkje kunne spare halvparten av ein opna enkeltpakning på 400 gram. Til dømes kunne eg ha frose han i ein av dei tallause plastboksane eg alt har ståande i kjøkkenskapet – boksar som det, tru det eller ei, går an å opne og lukke fleire gonger.

Eit betre svar

For kan det ikkje vere at løysinga ligg i å heve blikket pitte lite grann? Dei kilo-, gram- og meterbaserte reknestykka vi no kranglar om, både forklarer og løyser lite: I ei sak om plastgjenvinning på nrk.no førre veke argumenterer kommunikasjonsdirektør Kari-Lill Gjøsdal for kvifor det ikkje er noko problem å transportere resirkulert plast til Tyskland for resirkulering: «Det å sende det til Tyskland er veldig lite miljøkrevjande. Sjølve transporten heile vegen er berre 8–10 prosent av den totale miljørekneskapen. Dessutan nyttar vi bilar som vanlegvis går tomme tilbake til Tyskland til å frakte dette».

Skal tru om dei elles tomme bilane gjev rett til fråtrekk i miljørekneskapen? Eller om dei i staden bygger opp trongen for stadig meir transport?

Den beste måten å redusere matsvinn og trong for emballasje på er nemleg ikkje nemnd nokon stad: å frakta mat kortast mogleg. «Miljøtiltak» som dei Rema og Gilde lanserer, kompliserer berre biletet.

Kjøper eg kjøtdeig i dobbeltpakning? Nei takk, eg gjer det rett og slett enkelt.

Siri Helle