Om ein er lågvaksen, kjem ein seg greitt gjennom låge dører, i alle fall om ein har på seg låghæla skor. Men stundom lyt ein luta eller lengja seg: «Det er ingen so lang, han ei må tøya seg, og ingen so låg, han ei må bøya seg.» Om det er lågt under taket i bokstavleg meining, er det ein føremon å vera låg. Låg takhøgd i biletleg meining kan derimot plaga høg og låg like sterkt. Det ser elles ikkje ut til at låge folk likar lågtrykk, lågkomikk og lågpanna debattinnlegg betre enn andre.

Eg kunne ha sagt at låg er eit lågtysk lånord, men det hadde vore toppen av lågmål. Låg er eit nedervt adjektiv. Det er vanleg å gå ut frå at ordet kjem av same rota som liggja og leggja. Den opphavlege tydinga var truleg ‘liggjande nede’. Av låg kjem verba lågna (‘verta lågare’), lægja (‘gjera lågare, setja ned, søkkja’) og hokjønnsordet lægd (‘låg stad i landskapet; det at noko er lågt el. ringt’, ikkje same ordet som legd ‘ordning for fattighjelp’). Sidan låg vert gradbøygt ulikt i målføra, kan me velja mellom to system i nynorsk: lægre – lægst eller lågare – lågast.

Ord som lågvaksen, låglende og lågmælt fanst alt i norrønt: lágvaxinn, láglendi, lágmæltr. Folk kan vera høgmælte eller lågmælte av naturen, men viljen har òg noko å seia. Mange høgmælte greier å tala lågt, berre dei vil det nok. Me plar òg nytta låg om tonar som ligg langt nede i register og har mørk klang («ein låg orgeltone»). Å høyra på slikt i ny og ne er trivelegare enn å leva med lågfrekvent støy.

«Det som står lågt, det dett ikkje hardt», seier ordtaket. Slik sett er det fint å stå lågt eller vera lågareståande: Fallhøgda er ikkje all verda. Samstundes veit me at mange lågstatusyrke er farlegare og tek hardare på kroppen enn mange av høgstatusyrka. Låglønte har jamt lågare levestandard og fleire suter enn høglønte, og prisane er ikkje nett rekordlåge for tida.

Nokre er høgt og lågt og trivst med å gå på høggir. Andre går helst på låggir og likar å liggja lågt i terrenget eller halda ein låg profil. Båe gruppene kan ha låge tankar om den andre, men det er nok helst høggir-gruppa som kan finna på å skjella og smella over ein låg sko. Det ordlaget har opphavleg med drikking å gjera. Sko viser kan henda til eit skoforma drikkebeger, men korleis låg kom inn der, er uvisst.

Kristin Fridtun

Kristin Fridtun er filolog og forfattar.

E-post: kristin.fridtun@gmail.com