Er overvekt vestens største helseproblem? Marknaden for vekttapsprodukt og -tenester er iallfall enorm – han omsette for 72 milliardar dollar i USA i fjor.

I august i år kom siste grein på stammen: ein slankeapp for born mellom 7 og 17 år. Appen Kurbo har møtt monaleg motstand frå foreldre så vel som forskarar som meiner born treng mindre – ikkje meir – prat om kva dei et. Men WW, tidlegare Weight Wathcers, som står bak appen, gjev seg ikkje: Overvekt blant born er eit av våre største helseproblem, og då må vi våge å snakke om det, hevdar dei.

Så kva har dette med leverpostei å gjere? Vi har då slankeappar for born her heime?

Nei, vi har ikkje det. Men vi har eit Helsedirektorat som driv facebooksida Helsa di. Her fortel dei oss mellom anna: «Spiser du to skiver fint brød med gulost og leverpostei hver dag, kan du spare kroppen for 16 kg fett over 10 år – bare ved å bytte til nøkkelhullsmerket brød, gulost og leverpostei.»

Nøkkelholet er Noregs offentlege merkeordning for sunnare matvarer. Dei variantane av produkt som inneheld mest fiber og fullkorn, minst metta feitt, salt og sukker, kan få sette nøkkelholmerket på varene sine. Helsedirektoratet ynskjer sjølvsagt at flest mogleg produkt skal bruke ordninga, og at flest mogleg av oss forbrukarar skal kjøpe produkta.

Det er mykje bra ved nøkkelholet. Å ete grovt brød framfor fint brød gjev til dømes ein udiskutabel god helsegevinst. Det inneber likevel ikkje at vi skal ta alt som kjem derfrå, for god fisk. For kva er det eigentleg dei fortel oss i reknestykket ovanfor?

To gram om dagen

16 kilo feitt over ti år vert jo 1,6 kilo i året. Det vert i overkant av fire gram om dagen, og om vi seier at halvparten av det kjem frå leverpostei, er vi nede i to gram. To gram feitt er det same som 18 kaloriar. All overvekt – og all sunn vekt – er sjølvsagt sett saman av slike enkeltkaloriar. Likevel er det heilskapen – og sluttresultatet – som har mest å seie: Lever inneheld såpass mange sunne greier som ikkje er lette å få i seg andre stadar, at viss det å skamlegge produktet fører til at vi ikkje et det, kan det få større negative konsekvensar enn 18 sparte kaloriar.

Lever har jern, det veit vi. Men òg folat, som vi gjerne har mangel på, vitamin B12 og feittløyseleg A-vitamin.

Ja, for utan feitt får vi ikkje i oss dei feittløyselege vitamina A, D, E og K. Hjernen vår er stort sett feitt, det same er nervane våre. Born treng jo feitt for å vekse. Dei treng næringstett mat – og få matvarer inneheld meir næring per gram eller kalori enn kjøtprodukt. Filmen frå Helsedirektoratet er ikkje retta mot born, men born får same maten heime som dei vaksne et. Dersom alt som er på bordet heime, er feittfrie produkt, kva signal sender det? Kva om vi i staden for å prate så mykje om kva vi ikkje treng, pratar om kva vi treng?

Jungelen treng kjøt

Eit program som ser ut til å gjere nettopp dette, er Matjungelen – Helsedirektoratets undervisningsopplegg for gode matopplevingar i skulefritidsordninga. Her er det råvarer og skapande matopplevingar som skal formidlast til borna.

Men – og dette er eit viktigare men enn det kanskje kan sjå ut som– kor er kjøtet? I oppskriftsbanken er her både oppdrettslaks og torsk og mange flotte grønsaker, men ikkje ei einaste oppskrift med kjøt.

Alle bør kunne vere samde om at vi må ete mindre kjøt i Noreg. Men kjøt må framleis vere ein del av dietten i eit beiteland som vårt. Og om vi vil at borna våre skal gjere sunne og berekraftige kjøtval, må vi våge å gje dei kunnskap om kjøt. Gjere dei trygge på råvara. Elles endar dei opp som ferdigmatslavar.

Då trur eg det må vere betre å gje dei leverpostei, med eller utan nøkkelhol, men uansett med mykje, mykje godt samvit.

Siri Helle