Kvar kjem majonesen frå? Ja, for å bruke temmeleg mange krefter på å vispe saman dei to temmeleg smaklause ingrediensane matolje og eggeplomme, og seinare servere dei rå, er ikkje intuitivt lurt. Eller godt. Eller sunt.

Så er heller ikkje spørsmålet så lett å svare på. Faktisk har vi så godt som inga peiling på kor majones oppstod: Verken ordet eller oppskrifta kan sporast attende til noko opphav. Mahón, den største byen på Menorca, har vore nemnd av mange. I så fall er sausen ei hyllest til hertugen av Richelieus siger over britane i 1756. Men denne teorien er seinare avvist av franske gastronomar – han gjer jo namnet u-fransk. I slike krinsar var namnet bayonnaise å føretrekke, sidan byen Bayonne jo er full av så vel gode gastronomar som gode skinker.

For å forvirre ytterlegare var majones, eller mayonnaise de poulet, fram til godt utpå 1800-talet ein saus laga på kraft og gelatin, medan egg og olje gav sausen aioli bo.

Ferdigvarianten

Nok historie. Majones er nok kome for å bli, så kvardagsleg som brødskiveoppkvikkar, så festleg som rekesmørbrød, hummar, trøffel og egg royale. Majones er både ei råvare og eit utgangspunkt for eit perfekt ferdig produkt. Og når vi i dag, som i innleiinga til denne teksten, kan sjå på ingrediensane som smaklause og usunne, er det nok fordi vi er for langt unna Middelhavets glinsande oljar, for langt frå hønsehusets lysande proteinplommer.

Sjølv om sjølvaste ferdigmajonesprodusenten Mills kodar korleis ein kan lage majones sjølv på tre minutt øvst på googlesøket, endar nok dei fleste av oss med ferdigvarianten. Vi har vant oss til ein bleik majones på smaklaus raps- eller solsikkeolje jazza opp med litt eddik og mykje aromastoff.

Og då står vi att med to alternativ: lett eller ekte?

Verdivalet

Er det til sjuande og sist eit verdival? Eit val mellom kos og smak, eit gastronomisk grunnsyn, fornuft og friske former, eit livssyn skapt for 2020-talet?

Jau, det er høve til å argumentere for at røyndommen er så enkel, for det er visseleg 50 prosent meir feitt i ekte majones enn i lett majones: kring 80 mot kring 40 prosent (med litt skilnad mellom merkevarene). Standardverket Matvaretabellen.no definerer ekte majones til 728 kaloriar per 100 gram, lett til mellom 394 og 465, og ekstra lett til 257 kaloriar.

For å slå det fast med ein gong: 728 kaloriar er mykje i hundre gram mat. Like mykje som smør, dobbelt så mykje som usteikt bacon. 465 kaloriar er på line med Sørlandschips, 257 om lag som halvgrovt brød.

Men så er det to ting: For det fyrste fortel 40 og 80 prosent feitt oss at det framleis må vere ein 100 prosent ein stad. Kva får vi i staden?

Og for det andre: Kor mykje et vi eigentleg? Er det nok til at det får noko å seie?

Sidan dei to heng saman, svarar vi samla: Det vi får i staden for feitt i ein lett majones, er mykje vatn og ein god del stivelse for å halde på konsistensen. Vatn og stivelse vatnar ut smak og fører gjerne til at vi et meir enn vi elles ville gjort. For kvifor et vi majones? Fordi feitt fremjar smak. Difor et vi majones saman med andre smakar, smakar vi vil forsterke.

Så kor mykje får vi i oss? Ein tube Mills Ekte majones er på 160 gram. (Ein tube Mills Lett majones er på 170.) Om vi seier han varer ei veke i eit hushald på to, og då tek vi nok litt i, er det 52 kaloriar per dag per person. Like mykje som hundre gram eple.

Er livet verkeleg så langt? Eller er det ikkje lengre?

Kjøper eg lett majones? Nei takk, om den praktiske skilnaden ikkje er større, held eg det ekte.

Siri Helle