Ingen greier å stå fjellstøtt støtt. Stundom lyt me stø oss til noko eller nokon, men korleis skil me det støe frå det ustøe? Somt lærer me gjennom røynsle. Drivne turgåarar veit at ei trerot kan sjå fast og fin ut på utsida, men vera kav morken inni og gjeva etter om ein stør seg på henne. Slike røynsler med den handgripelege verda ligg til grunn for orda og vendingane våre om tillit.

Sjå berre på verbet lita («lita på nokon», «vera til å lita på»). Lita (norr. hlíta) kjem av ei germansk rot som tyder ‘halla, lena seg’. Av same rota kjem li (‘skrånande fjell- eller åsside’). Grunntydinga til lita var ‘lena seg mot, stø seg til’. Å vera påliteleg er å vera so stødug at folk kan lena seg på deg (i biletleg tyding). Lita kan elles tyda ‘nøya seg med, ta til takke med’ («lita seg med det ein har») og ‘lyda, retta seg etter’ («ungane leit meg ikkje»). Substantivet lit høyrer òg til her (jf. «festa lit til», «setja si lit til»).

Verbet stola («stol på meg!») har òg med støleik å gjera. Etter alt å døma er stola avleitt av stol i tydinga ‘underlag, noko å stø seg på’ (jf. takstol). Det kan henda at stola er meir nytta enn lita i norsk i dag, men lita-flokken har utan tvil gjeve oss flest samansetjingar og faste vendingar. Me seier påliteleg, tillit og tillitsfull, ikkje påstoleleg, tilstol og tilstolsfull.

Tillit er elles ei undersam sak. I norrønt finn me inkjekjønnsordet tillit, men det tyder ‘augnekast, auga; syn, meining; vyrdnad’ og er nærskyldt verbet líta (‘sjå’). Andre ord i same ætta er leita, leite og lit (‘augneblink, tid’, «i siste liten»). Det tillit-ordet me i dag møter i norsk, svensk og dansk, er truleg ei yngre form som godt kan vera påverka av norrønt tillit og «líta til» (‘sjå til, hjelpa’), men eit beinveges framhald av det norrøne ordet er det ikkje.

Eit ordtak seier at «den som på ingen vil lita, får mykje lida og slita». Det gjeld å setja tillitsfolket i sving (jf. tillitsvald, tillitsverv). Ei tillitsfråsegn (el. tillitserklæring) frå eit tillitvekkjande menneske kan gjeva sjølvtillita eit lyft. Men tillit er ei skøyr sak. Som tillitsvald må ein jamt syna at ein er til å lita på («få fornya tillit»), og ord som tillitsbrot, tillitskrise og mistillitsframlegg fortel oss at det stundom skjer seg.

Kristin Fridtun

Kristin Fridtun er filolog og forfattar.

E-post: kristin.fridtun@gmail.com