Eg går. Og går. Opp ei hylle, ned neste, rundt, opp att – no har eg då verkeleg vore over alt? Ja, eg har vore gjennom kvar einaste hylle i butikken – to gongar – og ikkje éin einaste surkålpakke har eg funne. Kva er dette for noko? Det er då snart jul?

Ja, det er nett det det er. Eg stoppar for å få overblikk og innser at eg ikkje har sett verken skogen for tre eller brillene eg har på hovudet – surkålen står stabla i høgder rett framfor meg, mellom hyllene, eigentleg trykt opp i trynet på meg, med andre ord.

Og det er ikkje rart. For er det éin ting store delar av Jule-Noreg har til felles, er det denne kombinasjonen av kål, eddik og karve. Og det er heller ikkje så rart – om du tenker deg om, og hentar fram julaftanlukta litt tidleg, er det truleg enten pinnekjøt eller ribbe der, men er ikkje òg den syrlege, akevittforventande kållukta temmeleg langt framme i luktbiletet?

Koking er heilt greitt

Kål er på mange måtar meir luksuriøst – og difor, vil eg påstå – meir juleaktig enn vi kanskje trur: Kålen er blant dei mest næringskrevjande grønsakene vi dyrkar i Noreg. I tillegg krev han så lang vekstsesong at vi må så han inne i veksthus fyrst, kanskje alt i februar, og plante han ut i åkeren så fort temperaturen har vorte høg nok. Men får han ein god sesong, nok næring, sol og varme, betalar han oss med eit tett, næringsrikt, sprøtt og smaksfullt kålhovud som vi kan lagre i alle fall til jul.

Kanskje er det difor vi kokar surkålen vår. Det er nemleg ikkje naudsynt. Mykje surkål er fermentert sur i staden for kokt sur med eddik. Den enklaste måten å lage surkål på er å finsnitte kål og kreiste han godt med salt: Den mekaniske rørsla trykker saltet inn i kålen og trekker vatn ut av han. Til slutt endar vi med «kollapsa» kål, mykje salt væske og – sjølv om vi ikkje ser dei – mjølkesyrebakteriar. Dette kan vi ha på glas, og så vil mjølkesyrebakteriane sørge for å syrne kålen.

Men for all del, det er ikkje noko i vegen for å koke kålen med eddik heller. Absolutt ingenting. Tvert om er det skikkeleg godt, særleg om ein set til ein god klatt smør eller litt ribbefeitt i tillegg til karven.

Litt for billeg

Det kan vi gjere på julaftan, ta oss tid til å koke surkålen sjølv, altså. Men no er det ikkje julaftan enno, og eg treng surkål ferdig frå butikken. Det vert eg ikkje fattig av: Den billegaste pakken hjå Coop Extra kostar 4,50 kroner for 450 gram. Ti kroner kiloen der altså. Og pakken er Nyt Norge-merkt, så kålen er norsk. Sidan målprisen på kål (ifylgje Grøntprodusentenes samarbeidsråd) er 6,75 kroner per kilo, kan vi vel greitt slå fast at butikken ikkje tener særleg pengar på nett denne surkålpakken.

Elles er det Orkla-eigde Nora som dominerer surkålbransjen. Dei stiller til og med med ein såkalla heimelaga variant – dyrast i butikken min med 30 kroner kiloet bør jo dette vere bra greier?

Knappast. Noras Hjemmelaget Surkål er den einaste eg finn som inneheld aromastoff så vel som fargestoff. Surkålsmak framstilt i eit laboratorium er neppe noko kvar og ein av oss har heime på kjøkkenet, er det vel? Ikkje har vi nokon trong for det heller – like lite som daglegvaremarknaden har trong for eit produkt som kallar seg «heimelaga» når det eigentleg meiner «industrilaga».

Heldigvis finst her eit tredje alternativ: Noras uheimelaga surkål har heilt grei pris, heilt greitt innhald og heilt grei julelukt. Enkelt og greitt.

Siri Helle