Tesar og antitesar
Sjakk i parken.
Det har aldri vore så få sjakkspelarar i verda som det er no. Prov: Russarane spelar nesten ikkje sjakk i offentlege parkar lenger. Men det har aldri vore så mange sjakkspelarar som no. Prov: Sjakkparti blir spela i hundretusental på internett kvar dag.
Kor mange sjakkspelarar finst det eigenleg? Somme likar å svara konkret på spørsmålet: 600 millionar. Men når sant skal seiast, er det ingen som veit noko som helst. Kva er ein sjakkspelar? Er du ein sjakkspelar?
Albert Nordengen hadde i 1984 ei mottaking for verdsmeister Anatolij Karpov. «How many jazz players are there in the Soviet Union?» spurde ordføraren i Oslo. Det er eit ganske anna spørsmål, men ein perpleks Karpov fann det tryggast å svara utan nærare presisering: «nokre millionar». Men tre hundre millionar sovjetarar visste kva dronninggambit er for noko, slik fem millionar nordmenn har høyrt om blåswix.
Datamaskinane drep sjakken. Prov: Analysane til dataprogramma er overlegne mennesket. På den andre sida: Sjakkparti mellom menneske er som annan idrett. Prov: Ein kan springa om kapp jamvel om bilen er raskare.
Ei ny tid pressar likevel fram nokre endringar. Det siste er trugselen frå kunstig intelligens. Det nye DeepMind-prosjektet til Google, AlphaZero, nytta berre fire timar, heilt utan menneskeleg hjelp, på å ta sjakken til eit nytt nivå.
Ei radikal løysing er å eliminera den analytiske opningsteorien frå toppsjakken. Min draum er å spela sjakk i to stilartar: klassisk sjakk og Fischer Random, der startstillinga til offiserane vert fastsett ved loddtrekning. I den siste stilarten er opningsteori uinteressant, og den beste spelaren vil vinna. Slik får ein òg bort alle remisane på toppnivå, og sjakken vert meir publikumsvenleg.
For amatørar vil ikkje dette ha så mykje å seia – dei kan spela klassisk sjakk, som er utfordrande nok. Ein kan samanlikna med langrenn, der amatørane framleis går klassisk stil, medan ein konkurrerer på toppnivå i to stilartar: klassisk og fristil.
Noko er likevel udiskutabelt. Sjakken har ein unik posisjon i Noreg. Prov: Dag og Tid har ei sjakkspalte utan sjakktrekk – eit paradoks i seg sjølv – og NRK sender sjakk kvar dag i romjola.
Atle Grønn
Atle Grønn er internasjonal
meister i sjakk.
Er du abonnent? Logg på her for å lese vidare.
Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
Det har aldri vore så få sjakkspelarar i verda som det er no. Prov: Russarane spelar nesten ikkje sjakk i offentlege parkar lenger. Men det har aldri vore så mange sjakkspelarar som no. Prov: Sjakkparti blir spela i hundretusental på internett kvar dag.
Kor mange sjakkspelarar finst det eigenleg? Somme likar å svara konkret på spørsmålet: 600 millionar. Men når sant skal seiast, er det ingen som veit noko som helst. Kva er ein sjakkspelar? Er du ein sjakkspelar?
Albert Nordengen hadde i 1984 ei mottaking for verdsmeister Anatolij Karpov. «How many jazz players are there in the Soviet Union?» spurde ordføraren i Oslo. Det er eit ganske anna spørsmål, men ein perpleks Karpov fann det tryggast å svara utan nærare presisering: «nokre millionar». Men tre hundre millionar sovjetarar visste kva dronninggambit er for noko, slik fem millionar nordmenn har høyrt om blåswix.
Datamaskinane drep sjakken. Prov: Analysane til dataprogramma er overlegne mennesket. På den andre sida: Sjakkparti mellom menneske er som annan idrett. Prov: Ein kan springa om kapp jamvel om bilen er raskare.
Ei ny tid pressar likevel fram nokre endringar. Det siste er trugselen frå kunstig intelligens. Det nye DeepMind-prosjektet til Google, AlphaZero, nytta berre fire timar, heilt utan menneskeleg hjelp, på å ta sjakken til eit nytt nivå.
Ei radikal løysing er å eliminera den analytiske opningsteorien frå toppsjakken. Min draum er å spela sjakk i to stilartar: klassisk sjakk og Fischer Random, der startstillinga til offiserane vert fastsett ved loddtrekning. I den siste stilarten er opningsteori uinteressant, og den beste spelaren vil vinna. Slik får ein òg bort alle remisane på toppnivå, og sjakken vert meir publikumsvenleg.
For amatørar vil ikkje dette ha så mykje å seia – dei kan spela klassisk sjakk, som er utfordrande nok. Ein kan samanlikna med langrenn, der amatørane framleis går klassisk stil, medan ein konkurrerer på toppnivå i to stilartar: klassisk og fristil.
Noko er likevel udiskutabelt. Sjakken har ein unik posisjon i Noreg. Prov: Dag og Tid har ei sjakkspalte utan sjakktrekk – eit paradoks i seg sjølv – og NRK sender sjakk kvar dag i romjola.
Atle Grønn
Atle Grønn er internasjonal
meister i sjakk.
Fleire artiklar
SKULE. Kring 1450 måla Isefjordmeisteren Jesu første skuledag i kalktaket i Tuse kyrkje på Jylland. Det ville vore historisk rettare med skriftrullar av papyrus enn bøker av pergament, som prega samtida til kunstnaren.
Foto: Kalkmalerier.dk
Skriveskule ved Nilen
Skrifthistorier: Ottar Grepstad skriv om makta i skrift gjennom tusenår.
Den tyske fotografen og filmskaparen Leni Riefenstahl saman med blant andre Adolf Hitler.
Foto: NTB
Portrett av ei kvinne i flammar
Kvart år får eit knippe filmkritikarar presentera ein utvald film på Tromsø Internasjonale Filmfestival. Eg valde ein dokumentar som etter nok eit gjensyn gjer meg usikker og fascinert.
Bollar til alle – alltid: Her er det sjølvaste Slottet som deler ut 3400 bollar i høve eit kongeleg jubileum.
Foto: Lise Åserud / NTB
Kor mange syrer må til for å lage ein sjokoladebolle?
Familien Nerdrum ved garden i Stavern.
Foto: Agnete Brun / NRK
Ikkje alt er politikk
Politiseringa av Nerdrum-familien er påfallande i lys av kor upolitisk Nerdrum eigentleg er.
Eit langt utdanningsløp kan by på store utfordringar for dei som har ADHD. Eit aukande antal vaksne oppsøker helsetenesta, inkludert dyre privatklinikkar, for å få ein diagnose.
Foto: Gorm Kallestad / AP / NTB
– ADHD-diagnosen skal henge høgt
Det har vore ein kraftig auke i talet på ADHD-diagnosar og bruken av ADHD-medisin dei siste åra. Blir diagnosen utvatna når kjendisar snakkar han opp?
Papiravisa