Kva er dei største manglane i utvalet av norske daglegvarer? Nei, det er truleg ikkje fråvær av italienske olivenoljar, chilenske spontangjæra vinar, og andre sterkalkoholar for den del, eller japanske tangburgarar. Problemet ligg nærare enn som så: Truleg er den største mangelen at det i gras- og havlandet Noreg skal vere så forbaska vanskeleg å få tak i fersk fisk og kjøt som har ete gras.

Det er nok fleire årsaker til at det er slik – nokre av dei kan til og med vere gode. Noreg er eit stort land med mange matbutikkar, og å frakte ferske varer til dei alle saman har sine utfordringar. Men samstundes: Få varer har kortare levetid enn fersk mjølk. Og det finst ikkje ein einaste daglegvarebutikk i Noreg som ikkje har fersk mjølk.

Mangfaldsproblem

Kvifor er det så mykje vanskelegare med fisk? Kanskje kan det ha med leverandørstrukturen å gjere: Der vi har svært få, store produsentar av konsummjølk, er fiskeforedling framleis ei næring med rom for små aktørar. Ja, eg skriv «med rom for», for eg meiner det jo burde vere ein styrke: Å konsentrere fiskeforedlinga på færre aktørar har så mange negative konsekvensar i andre retningar at å ha det som mål for å få meir fisk inn i daglegvarehandelen, knapt er å tenkje på eingong. Derimot bør gjerne daglegvarebransjen og fiskenæringa sette seg saman og finne ut av korleis dei løyser eit felles mål: å få nordmenn flest til å ete meir fisk.

No har utsegna modifikasjonar, men om det er mogleg å få tak i fersk fisk på Kiwi, Rema eller Coop Marknad, dreier det seg om bitte små filetporsjonar overinnpakka i plast og med ein kilopris sju–åtte gonger over det fiskaren får for råvara. Det er rett og slett ikkje særleg å verte mett av.

Då vert vegen kort over i frysedisken. Om det ikkje er nokon dårleg veg, kan han verte lang. Innfrysingsteknologien har etter kvart vorte så god at frosen fisk knappast står etter fersk i kvalitet, men at vi framleis, i 2020, kan ende opp med torskefilet som har vore tur-retur Kina, er ikkje særleg mindre enn ei skam.

På hi sida av kloten

I det minste har Findus ryggrad nok til å skrive det direkte på pakningane no: «Pakket i Kina CN 3700/02966», står det. Eit googlesøk syner at det vil seie fabrikken Qingdao Unibond Premium Seafood Processing Ltd. Selskapet skryter av at dei leverer fyrsteklasses filetar til alle kontinent i verda.

Og det er ingenting å seie på kvaliteten. Det er truleg ei av årsakene til at det er så lett å legge ein pakke ryggfiletar av torsk frå Findus Gourmet i handlekorga.

Det kan likevel ikkje halde fram. Eg kan ikkje halde fram med å ete fisk som har reist ein avstand så lang at han er utanfor Google Maps’ «dekningsområde for kjøring». Særleg ikkje nett no, når det aular av torsk og skrei langs norskekysten, men eigentleg ikkje i det heile.

Er eg då dømd attende til minifiletane i plastfengselet? Eg tar ein runde til i frysedisken fyrst, går forbi dei fargerike Findus-eskene, heilt til dei bortaste frysarane, og der finn eg det jammen: Ole Løvold frå Averøy har forsynt oss med lettsalta torskefilet. Med skinn, singelfrosen, pakka i posar på to kilo. Dette monnar. «Helles frosne direkte i kokende vann», står det på pakningen. Dette er lettvint. Ein kjapp sving innom nettet fortel meg vidare at gründeren Ole Løvold har drive fiske med dei tre sønene sine i 45 år. Han bygde ny filetavdeling i 2003 og har no 18 tilsette.

Dette likar vi – i alle moglege tydingar av ordet. Ein kan berre ynskje seg plass til fleire slike produsentar i mange fleire daglegvarebutikkar. Finn du han ikkje i din, er det berre å spørje. Så mykje bør vi kunne gjere for den lokale fisken – og den lokale fiskaren – vår.

Kjøper eg Findus frå kinafabrikken? Nei takk, eg ser ingen grunn til å sende torsken lenger enn til Averøy.

Siri Helle