CD

Aram Khatsjaturjan:

Symphony No. 1; Dance Suite

Robert-Schumann-Philharmonie; dir.: Frank Beermann. CPO 2024

Frank Beermann, som dirigerer Robert-Schumann-Philharmonie, har nærma seg Aram Khatsjaturjans tre symfoniar baklengs. Albuma med den tredje og andre symfonien kom for nokre år sidan. No er symfoni nr. 1 her, på ei plate som også inneheld ein dansesuite. Begge verka ber tydeleg preg av armensk og georgisk folkemusikk. Men sjølv om rytmane og tonaliteten er suggererande eksotiske, er heilskapen – særleg i symfonien – velforma, med polert instrumentasjon. Me får inntrykk av ein sovjetkomponist med grundig skolering innanfor den franskinfluerte russisk-romantiske tradisjonen, som støtt held modernismen på armlengds avstand.

Khatsjaturjan kom til verda i Tiflis i 1903 (dagens Tbilisi, hovudstaden i Georgia), som den gongen var del av det russiske imperiet. Under sovjetiseringa av Kaukasus i byrjinga av 1920-åra flytta han til Moskva for å studera biologi, men skreiv seg snart inn på konservatoriet, der han i 1934 tok diplomeksamen med Symfoni nr. 1 i e-moll. Året før hadde han komponert sin fyrste storskala orkesterkomposisjon, Dansesuite.

Sovjetkonform

Nokon dissident var partimedlemen Khatsjaturjan på ingen måte. Han var mangeårig sekretær i det sovjetiske komponistsambandet og hadde jamvel sete i det øvste sovjet, Sovjetunionens lovgivande forsamling. I dag blir han rekna mellom dei fremste Sovjet-komponistane. Hovudfortenesta var måten han lyfta fram og integrerte den heimlege tradisjonsmusikken frå Transkaukasia i den klassiske kunstmusikken på. At regionen har mange kulturar, vitnar titlane i dansesuiten om. Fyrstesatsen «Transkaukasisk dans» blandar armenske og aserbajdsjanske dansar. Resultatet minner underleg nok mykje om musikken i storfilmen Lawrence of Arabia frå 1962. Andresatsen «Armensk dans» syner kor god han var til å byggja opp spenning med enkle verkemiddel, gjennom stadige repetisjonar av enkle melodiske motiv.

To usbekiske dansar fylgjer, før suiten endar med ein oppjaga «Lezginka», ein virtuos sverddans som fleire kaukasiske folkegrupper har sams. Skarptromma går her som ein sperreeld gjennom heile satsen og slår effektivt ned på alle ansatsar til motstemmer.

Innful marsj

Khatsjaturjan dediserte debutsymfonien sin til den armenske sovjetrepublikkens 15-årsjubileum. Ulikt dansesuiten er ikkje det folkemusikalske her berande i den musikalske arkitekturen, men fungerer heller som koloritt. Dette er tydeleg i soloane til treblåsarane i opninga av andresatsen, «Adagio sostenuto», som gjennom langsame repetisjonar utviklar seg til ein innful marsj. Desse for Khatsjaturjan så typiske lange stigingane i dynamisk og rytmisk intensitet blir godt realiserte av dirigenten Beermann.

Sjur Haga Bringeland

Sjur Haga Bringeland er musikar, musikkvitar og fast musikk­meldar i Dag og Tid.