Roman

Dolores Reyes:

Jordmunn

Omsett frå spansk av Signe Prøis
Camino forlag

Argentina er eit digert land geografisk og var ein gong også stort økonomisk. Den stolte og glamorøse fortida fortonar seg meir som ein draum enn som røyndom for dei fleste argentinarar. Mitt inntrykk frå landet, som eg reiste i for mange år sidan, var at denne dualiteten gjennomsyrer mykje.

Aller grellast ser ein det i hovudstaden, vakre Buenos Aires med breie avenyar, grandiose byggverk og livleg kulturliv. Nokre hundre meter unna ligg slumstrøka. Det er mange av dei i denne byen. Her er skurliknande hus, open kloakk og tenåringsjenter med oppsvulma mage, vonlause både for seg sjølve og for barnet dei ber på. Lufta der er alt anna enn bueno.

Dolores Reyes skriv frå innsida av eit slikt miljø med ei ungjente i hovudrolla. Temaet her er eit fenomen som fått sitt eige namn, femicidio, kvinnedrap. Over heile verda hatar menn kvinner så sterkt at dei drep dei. I Argentina blir ei kvinne myrda kvar trettiandre time, seier ein FN-rapport. Boka har fått stor merksemd og er omsett til mange språk.

Jorda fortel

Forteljinga byrjar med at vi får vite at mor til den namnlause hovudpersonen døyr under mystiske omstende. Dottera, som då er lita jente, vil ikkje godta at jorda skal ha mora, som har vore så fattig at ho ikkje får nokon skikkeleg gravstad. Som ein protest gir jenta seg til å ete jord.

Snart oppdagar ho at denne jordetinga gir henne overnaturlege «syn» av kva som har skjedd med ein død eller forsvunnen person. Kva som har skjedd med mora, må ein lese mellom linjene for å skjøne, men det kjem fram at det var faren som slo mora i hel. Ingen tvil om at vi er i ein brutal røynd. Slik held det fram gjennom ein roman like svart som jorda sjølv.

For den morlause blir andre kvinner viktige. Her er både gode og mindre gode rundt jentungen og den eldre broren. Snart bur dei toeine og lever slik barn og tenåringar som manglar omsorgspersonar, gjerne gjer: Dei skulkar skulen, ser for mykje TV, spelar PlayStation og rusar seg.

Det blir kjent at jenta kan «sjå» kva som har hendt med ein person som er borte. Folk strøymer til med flasker med jord og namnelappar, desperate etter hjelp til å finne sine kjære. Dette blir ei påkjenning for ungjenta som har det tøft frå før. Snart blir ho skydd av lokalsamfunnet, slik kvinner som blir tillagde særskilde evner, alltid har blitt. Ei kvinne som har stått hovudpersonen nær, den elska læraren «frøken Ana», er også eit mordoffer. Jenta held ein slags telepatisk kontakt med den døde, som oppmodar om å halde fram med å finne ut av morda.

Nokre veikskapar

Boka har islett av ein kriminalroman, her er fleire drap, og informasjon blir halden att for å auke spenninga. Nokre av drapa blir ikkje oppklarte før heilt til slutt. Boka manglar likevel krimromanens stringens og ber elles også noko preg av å vere arbeidet til ein urøynd skribent.

Språkleg er det nokre raritetar her og ein barnleg stil. Dette skal vel spegle den unge alderen til hovudpersonen og den manglande skulegangen hennar. Likevel blir det stundom noko haltande å lese på norsk. Eg er ikkje sikker på om alle vala til omsetjaren er gode, og kanskje burde boka ha fått ein ekstra runde med språkvask og korrektur.

Den store styrken her er den råsterke tematikken og hovudpersonen med dei fascinerande evnene. Det er ingen tvil om at Reyes bok er viktig. Vesle Camino forlag skal ha ros for å ha bidrege til at boka når norske lesarar.

Hilde Vesaas

Hilde Vesaas er lektor, forfattar og skriv fast for Dag og Tid.