Noveller

Odd W. Surén:

Fall

Aschehoug

Eg må med skam vedgå at eg ikkje kjende til Odd W. Suréns forfattarskap før eg las Fall. Men eg kan love at det skal det bli ei endring på. Ja, eg kan like gjerne legge korta på bordet med ein gong: Eg er oppglødd, ja, overlag begeistra. For meg vert truleg dette ei av dei betre lesaropplevingane dette året.

Fall er burlesk fabulerande, folkesett av aparte personlegdomar, ofte politisk ukorrekt og går rett i strupen på det vi ikkje snakkar om. Språket er friskt og feiande frekt. Her finn vi, mellom anna, smededikt, ei mor som fryktar at dottera skal få hestelår og bart av å drive med lengdeløp, og ein kåt russisk kunstløplærar som knar kvalpefeittet til eleven sin og seier «…jahh dje er fljesk, fljesk som vi spiser til jol. Svinjina. Nordmenn spiser fljesk, jeg skal spise ditt fljesk, det blir mye mat».

Men trass ordspel og andre fornøyelege innslag så er det ikkje slik at Surén berre driv og sklir på bananskal for å framkalle latter. Dette er humor som i skarpe glimt viser dårskapen hos menneska, og alvoret ligg og vaker rett under overflata.

Liten stein, stort fall

Stundom får eg ei snikande kjensle av at forfattaren også driv gjøn med lesaren, om det då ikkje er seg sjølv han driv gjøn med, eller kanskje sjølve teksten. I den første forteljinga blir vi kjende med ein mann som glir på ein liten rund stein og fell ned trappa til kjellaren. Vi blir fortalde: «Han har også, allerede nå, bestemt seg for å skrive om fall, alle slags fall, han har store ambisjoner, en bok om fall, hans eget, fysiske fall, hans øvrige fall…»

Det å falla er jo eit kjent tema i litteraturen, anten det dreiar seg om å falla ned i eit hol i jorda eller moralske fall. Ofte lærer den som fell, mykje av opplevinga, men andre gonger fører det berre til smerte. Medan eg les, slår det meg at framstillinga i Fall ofte er nådelaust ærleg, og at dette både er vanskeleg og stor kunst. I «Ballong» ser ei aldrande kvinne attende på eige «fall» og korleis skamma over det ho ser på som uakseptable kjensler, har kasta skugge over tilværet. Utan å forskyve skuld går Surén overgrepsofferet nærare etter i saumane, og eg får ei innsikt i skamma som hadde vore umogeleg om han hadde vegra seg for å gå inn i gråsonene her.

Fall er delt inn i tre bolkar: «Forfall», «Innfall» og «Utfall». Personane i dei ulike forteljingane høyrer til i det same vesle nabolaget, i ei bygd, kanskje ikkje så langt ifrå der vi bur. Nokre har sams historie som går langt attende i tid, og som har sett djupe spor, medan andre knapt ser ut til å tangere kvarandre. Og endåtil smeltar dei ulike aktørane og forteljingane deira saman og dannar eit totalbilete av eit samfunn som ikkje alltid er like vakkert å sjå på.

Hemmeleg sexklubb

Del to, «Innfall», er vigd brørne Marlon, Elvis og Geronimo. Det er ikkje lett, men om eg skal velje meg ein favoritt mellom dei sju forteljingane i Fall, så må det bli «Tale». Marlon er sexfiksert og overtydd om at grannane, ja heile grannelaget, truleg med filialar i andre grannelag, er medlemer i ein hemmeleg sexklubb som han sjølv, av uforståelege grunnar, er utestengd frå. Forteljinga har form av ein tale, og han fløymer over av konspiratorisk tunnelsyn, kjempestore villnis av sirkelslutningar og velkjend mistru til etablerte institusjonar.

Forteljingane held fram med å romstere i hovudet mitt lenge etter at eg har lagt frå meg boka; dei gir meg ikkje fred. Strålande levert!

Guri Sørnes

Guri Sørnes er litteraturvitar og radioteknikar.