Roman

Erlend Skjetne:

Kleda er gjennomvåte

Flamme Forlag

I Melhus kyrkje heng eit portrett av diktarpresten Petter Dass, det einaste som finst, og kanskje er det ikkje eingong Petter Dass. Men nærare den nasjonale litteraturskatten kom ikkje Melhus før Erlend Skjetne (f. 1988) no er ute med den andre boka si. For diktdebuten Skare (2019) var han innstilt til Vesaasprisen; romanen Kleda er gjennomvåte er også ein sikker priskandidat.

Velkomponert

Det er ein uvanleg sterk og velkomponert roman som tematiserer sjølvmordet og kva det drar etter seg for dei næraste. Samtidig er det ein oppvekstroman der forteljaren Daniel prøver å forstå seg sjølv og den familien han vaks opp i med ein ustabil far og ei like ustabil stemor frå Romania. Broren Isak og halvsøstera Ester er også med. Handlinga pendlar mellom Melhus og Trondheim, ukronologisk, men også loggført gjennom politirapportar, journalutskrifter og obduksjonsrapportar, og slik gir Skjetne rom for saklege og usentimentale sidekommentarar til hovudhandlinga.

Romanen kan også lesast som ein nekrolog og ein biografi der målet er å vise nyansane i eit livsløp som fort blir definert ut frå sjølvmordet. Dermed får faren Øyvind stor plass i Daniels framstilling, og han tar lesaren med på ei reise inn i pinserørsla, inn i filantropisk hjelpearbeid, inn i det rastlaust nevrotiske og inn i eit samliv og eit familieliv som går i stå og etter kvart over styr med stadige innleggingar og tung medisinering, ein dødsspiral som endar med at både faren og stemora tar livet av seg, han først, ho eit halvt år seinare.

Balansert alvor

Å vekse opp under slike vilkår vil sjølvsagt sette spor hos barna, som anten må bli i det eller komme seg unna. Daniel tyr til vegane i Melhus, Isak held seg på rommet, Ester hamnar hos den eine fosterfamilien etter den andre.

Etter kvart blir Daniel innvigd i bridgespelets gleder, og han blir ein habil spelar med medaljar frå både EM og VM. Han blir student, flyttar til Trondheim, blir sambuar og far, men familien i Melhus slepper likevel ikkje taket, og han gir ei varm skildring av den aldrande farfaren som prøver å halde ting saman og på plass.

Dette kunne fort ha blitt ei traudig forteljing om dei mørkaste avkrokane i menneskesinnet, men Skjetne balanserer alvoret med ein oppløftande humor, barsk og direkte, ironisk, poengtert og kritisk, og han leverer ei herleg raljering over ein snobbete Michelin-meny med elleve rettar: «Kyllingbrystet med foie gras, sylta raudlauk, nepe, chorizosky og sennepsskum blir til morkake steikt i avtappa girkasseolje servert med ein pikant saus av diabetikarurin og knuste veggedyr.» Slik held det fram gjennom heile menyen. Kokekunstene til stemora får også det glatte lag; ho serverer «stålullgratinert asfaltsuppe».

Pinsevennmiljøet er også skildra med stor humor, like eins får reiser til Romania og Kviterussland med avlagde klede og utgåtte sko, eit skjer av komikk over seg. Slik dempar Skjetne den smerta som heile vegen ligg der, den sorga som sakte brenn ned til oske, og for denne lesaren er det ingen tvil: Erlend Skjetne er eit litterært talent utanom det vanlege.

Oddmund Hagen

Oddmund Hagen er forfattar og fast bokmeldar i Dag og Tid.