Sakprosa

Gaute Brochmann:

De digitale
prøvekaninene:

Historien om hvorfor barnet mitt plutselig kom hjem med en iPad i skolesekken

Cappelen Damm

Ei bok skriven av ein arkitekt om pedagogikk? Ut frå eigne fordommar vil eg plassere desse to faga nedst på ei liste. Dei har gjort mykje skade, er styrte av skiftande moter og brukar ovanfrå-og-ned-argumentasjon mot annleistenkjande.

Men no viser det seg at Gaute Brochmann ikkje er praktiserande arkitekt, berre redaktør av Arkitektnytt, og elles kritisk kulturjournalist i Morgenbladet. Då har han allereie stige på lista mi, ikkje minst av di boka hans består av kritisk nedanfrå-og-opp-argumentasjon av godt slag. Og endå betre: Boka avslører ikkje berre ovanfrå-posisjonen til pedagogane og skulebyråkratane, men freistar òg å peika på kor argumentasjonslaus og motestyrt han er.

Nettbrett

Ein pedagogisk mote var til dømes å erstatta lukka klasserom med opne klasselandskap, slik kontorlandskap var ein mote innført ovanfrå, på tvers av all empiri. Boka til Brochmann tek føre seg det siste pedagogiske skriket: innføring av nettbrett allereie for fyrsteklassingar. Det Brochmann vil gjera, er fyrst å skildra kva som skjer i barneskulen i og med innføringa av nettbrett der, og korleis kommunehusa har vedteke innføringa av dette. Dinest vil han gje eit oversyn over forskinga om dette, sett i samanheng med politisk og teknologisk historie, slik at vidare diskusjon kan vera fakta- og kunnskapsbasert. Dette er likevel fyrst og fremst eit engasjert partsinnlegg. Brochmann er motstandar av at nettbrett skal innførast som portal for all læring på barneskulen.

Engasjementet viser Brochmann ved å forankra boka i eigne opplevingar – han er far til ein fjerdeklassing på skule i Lillehammer, ein kommune som tydelegvis er komen langt i digitalisering. Han er òg møteplagar på foreldremøte. Stort sett er foreldremøte i den offentlege skulen meint å vera einvegskommunikasjon til foreldra om vedtak i stat og kommune. Men Brochmann er altså ein av desse kverulantane som vil ha svar: Kvifor nettbrett?

Her er den store forklaringa som han meiner å ha funne: Alle er samde i at oppfinninga av PC/Mac, og dinest internett, var store framsteg som har ført til digitalisering i samfunnet, mest på godt. Alle er samde i at born må læra dette. Men kor tidleg og kor mykje? I byrjinga fekk skular eigne datarom der elevane var innom og leika seg. Men så skjedde nokre revolusjonar: I 2007 kom Iphone og i 2010 Ipad, altså nettbrett med berøringsbrukarsnitt og wifi-kontakt med internett, så dei kunne fungera både som mobil og som datamaskin. Ipaden var dessutan mindre og lettare enn ein laptop. No kunne ein tenkja seg at nettbrettet skulle brukast av ungane berre som eit lesebrett for alle pensumbøkene, og dermed spart ungane for tunge ranslar. Men då nettbretta kom, var det som om ein teknologisk tsunami, sett i gang av Apple, Google etc., velta inn over politikarar, utdanningsdirektorat og dei kommunale barneskulane. Nye bruksmåtar kravde å verkeleggjerast: No er nettbretta fylte med appar, og elevane gjer alt skulearbeid via desse.

Trendforsking

Spesifikt kven som har vore pådrivar for dette er Brochmann usikker på, og det er vel òg politikarane, pedagogane og skulebyråkratane sjølve. Men ikkje dataselskapa, som ser på skulen som eit marknadsparadis. I alle høve har alle vore styrte av ein teknologideterministisk/optimistisk ideologi, og så har dei laga pedagogiske grunngjevingar på etterskot. Eit hovudpoeng for Brochmann er at desse grunngjevingane ikkje er bygde på reell forsking om nettbrett. I staden er dei bygde på trendforsking, altså forsking som berre viser kva som kjem til å verta mote, ei underbygging av den teknologideterministiske ideologien. Og når det vert etterspurt kva for konkret positiv pedagogisk gevinst bruk av nettbrett gjev, vert det svara: Det gjer elevane glade og difor motiverte. Altså ikkje at dei vert betre til å lesa, skriva og rekna, men held seg i skinnet gjennom skuledagen.

At dette med motivasjon er så viktig, har etter mitt syn samanheng med at barn byrjar altfor tidleg på skulen, før dei er seks år, og er der altfor lenge om dagen, for så å verta deponerte i SFO/AKS. Alt dette for at dei skal vera ein trygg stad medan foreldra realiserer seg sjølve.

Brochmann på si side har spora opp forsking som avviser at nettbrett gjev auka læringsutbytte. Ikkje minst nevropsykologisk forsking som seier noko om at å vera skjermavhengig utløyser lystframkallande dopamin. Mot teknologideterministane, som vil seia at å slåst mot nettbrett for barn kan samanliknast med å slåst mot bilen då han kom på slutten av 1800-talet, viser Brochmann til at det i dag vert sett inn mottiltak mot bruk av bil: Kven skulle trudd at det ville koma bilfrie sentrum? Han viser òg til Stavanger, der dei raudgrøne har redusert databruken, og no sist sagt nei til bruk av nettbrett for dei minste. Han argumenterer dessutan med at nettbrettbruk aukar klasseskilnader, og viser til at dei rike direktørane i Silicon Valley sender borna sine på private steinerskular. Der er nettbrett bannlyst.

Boka er eit godt motinnlegg, som sjølvsagt allereie har fått svar frå minister Melby og pedagogar. Sjølv er eg minst like uroleg for kva som skjer med skjermbruken til seksåringane når dei vert vaksne: Allereie går dagens vaksne ikring som zombiar og stirer på mobilane sine. Og har gløymt kunsten å stire ut i tomme lufta.

Arild Pedersen

Arild Pedersen er professor emeritus ved UiO og fast skribent i Dag og Tid.