Roman

Bjørn
Esben
Almaas:

Den gode vennen

Oktober

Vi har vel alle nokre personar vi har kjent i barndommen eller tenåra som det ikkje er så kjekt å sjå igjen. Slike vi plutseleg kan treffe på i butikken på heimstaden, og så vekker det minne om noko vi trudde vi hadde gløymt. Hovudpersonen i Bjørn Esben Almaas’ første bok på ti år opplever dette då han skal kjøpe nye gardiner og treffer på han dei alltid berre kalla Mutt. Men for han utløyser møtet mykje meir enn det ville gjort for dei fleste.

Almaas fortel parallelt frå nokre dagar hausten 1987, då hovudpersonen går i sjette klasse, og nokre sommardagar i 2013, då han er gift og far til to gutar. Forteljinga frå 1987 startar nokre dagar etter ei dramatisk hending, og så går vi tilbake i tid til vi får vite kva som har skjedd. I 2013 er vi med tobarnsfaren i kvardagen der mykje begynner å rakne idet han blir mint på traumet sitt.

God på nyansane

Hovudpersonen blir lam i halve ansiktet, og røyndoms- og sanseopplevingane blir rare og forvirrande, litt slik som vi har det når vi har lågt blodsukker eller er bakfulle; alt er litt fjernt, men samstundes intenst. Almaas skildrar desse nyansane godt. Slik eg forstår det, er det ei posttraumatisk stressliding som blir utløyst idet han treffer på denne Mutt. Han prøver å ta seg saman og gjere normale, kjekke sommarferieting. Han tar med sønene på Tusenfryd, og han blir rørande opphengd i å kjøpe is, sjølv i heilt upassande situasjonar. Det er kanskje ikkje så lett å vere ein god far når ein brått hugsar at ein sjølv ikkje hadde den beste barndommen.

Indre uro

Det er mykje uro i boka, ei uro som klamrar seg fast og blir sitjande i. Det skjer noko sanseleg, som ei klo i magen, på same måte som når eg les skrekk eller dystopiar der det er mykje ytre uro. Men her er det altså mest det som skjer inni hovudet til hovudpersonen, som skapar ubehag.

Samstundes er ikkje Den gode vennen ein bekmørk roman. Vi blir tatt tilbake til barndommen, det er artig å få sjå, frå tolvåringens perspektiv, på naboane, andre familiar, rampestrekar, om å lyge om å vere sjuk for å sleppe å gå på skulen, å gå frå dør til dør og selje ting til inntekt for speidaren – alle desse detaljane som blir som eit måleri av ein norsk barndom. Almaas er altså så sterk på å sjå verda frå barnehøgd. Eg las nettopp den amerikanske klassikaren Drep ikke en sangfugl av Harper Lee og fekk same kjensla av dette hos henne – utan samanlikning elles.

Noko uoversiktleg

Bjørn Esben Almaas har skrive ein roman som er både var og intens. Språket er med på å lage denne kontrastfulle stemninga; det er eit radikalt bokmål med kreative vendingar og knappe setningar som gir eit sterkt krydder til barneblikket og den tunge tematikken.

Men i handlinga blir det litt for mykje å følge med på, litt mange personar på 155 små sider, og denne Mutt-personen er meir mystisk enn eg klarer å forstå at han er nøydd å vere. Eg sit igjen med mange spørsmål etter lesinga og tenker at det nok er lurt å lese boka to gongar. Men det burde sjeldan vere nødvendig å lese bøker fleire gongar for å få tak på handlingsgangen. For første gong i mitt lesande liv saknar eg meir presisering, meir gjentaking av kven som er kven, slik at mindre er opp til lesaren.

Katrine Judit Urke

Katrine Judit Urke er bibliotekar og fast bokmeldar i Dag og Tid.