Roman

Eduardo Halfon:

Den polske bokseren

Omsett av Signe Prøis
Solum / Bokvennen

Guatemala er ein såkalla mellomamerikansk bananrepublikk, eller i nyare diplomati «a shithole country», infiltrert og kontrollert av USA gjennom CIA, United Fruit Company (i dag Chiquita), Coca Cola og tung militær støtte i den 20-årige borgarkrigen som herja landet frå 1970-åra fram til 1996.

Noko av dette bakteppet er inngåande skildra av Miguel Angel Asturias, som fekk Nobelprisen i 1967 for ein trilogi om kampen bananarbeidarane tok for å få eit verdig liv. Men utanom Asturias er Guatemala eit kvitt felt på det litterære kartet, kanskje med unntak for Popol Vuh, mayafolkets mytologiske framstilling av korleis verda blei skapt på godt og vondt, ein perifer parallell til vårt eige Voluspå.

Improvisasjon

Eduardo Halfon, som vart fødd i Guatemala i 1971, men flytta til USA ti år gammal, har kanskje ikkje så mykje med dette å gjere; han er for ung, samtidig som han også heile vegen refererer til ein jødisk bakgrunn gjennom ein bestefar som på mirakuløst vis overlevde både Sachsenhausen og Auschwitz, takk vere ein polsk boksar som kjente knepa som kunne redde liv.

Framstillinga er prega av improvisasjon, glidande overgangar, noko flytande, draumeaktig og grenselaust i skjeringa mellom fakta og fiksjon, der mange fasettar av sanninga blir spegla på fascinerande vis. «Det fins bestandig mer enn bare én sannhet», heiter det på s. 128, og vidare går tanken i retning av «et slags intellektuelt kryssord (…) hvor man forsøker å fylle de små, tomme firkantene som blander seg og flyter sammen og bruker hverandre, hvor ingen av svarene er mer eller mindre verdt enn alle de andre». Dermed blir det også eit spørsmål om den polske boksaren har eksistert anna enn i hovudet til bestefaren. Kanskje overlevde han som Kapo?

Episodisk

Den polske bokseren er ein episodisk roman der Eduardo Halfon sjølv er med og bind dei ni tekstane saman til ein heilskap. Halfon er professor i litteratur, og det er som lærd litterat han opptrer på seminar og reiser rundt omkring, der ein tur til eit utbomba Beograd står sentralt. Han er fascinert av den serbiske pianisten Milan Rakic, som er heimlaus ved å vere halvt serbar og halvt sigøynar, og denne identitetskrisa står sentralt hos Halfon, som sjølv har ein uavklart bakgrunn.

Det er tallause referansar til film, musikk og litteratur undervegs, og dette krydrar teksten på elegant vis. Ja, Halfon lanserer omgrepet «å twaine» når han er deltakar på eit seminar om Mark Twain, og Twain, Miguel de Cervantes, Ingmar Bergman og andre storleikar er med og gi djupn og substans i Halfons utforsking av «ordenes evne til å redde, til å redde oss» samtidig som vi gløymer det viktige vi skal minnast og ta vare på, det flyktige vi aldri kan fange i ord.

Romanen er omsett til norsk av Signe Prøis. Eg grip meg sjølv i å ønske meir av Eduardo Halfon og verda han viser fram og dekker til og stadig utvidar i nye versjonar og vinklingar.

Oddmund Hagen

Oddmund Hagen er forfattar og fast bokmeldar i Dag og Tid.