Roman

Rachel Cusk:

Kudos

Omsett av Agnete Øye
Gyldendal

Den canadiske forfattarens genistrek har vore å skape ein hovudperson som ikkje blir definert gjennom kva ho seier, men gjennom kva ho ser og høyrer. I ein bortimot glasklår prosa er personar og miljø blitt sprell levande framfor auga våre. Det er rett og slett litterær magi.

Omriss, Transit og no Kudos har då også hatt ein enorm suksess verda over, ikkje minst her på berget. Kanskje er det greitt at festen er over. I denne tredje boka held ikkje Fayes skapar heilt på det same gnistrande overskotet som tidlegare.

Samtaler undervegs

Faye er ei kvinne i førtiåra, eller no kanskje bortimot femti. I den første boka er ho nyskild, i Kudos kjem det fram at ho er gift på nytt. Så mykje meir enn det får vi ikkje vite om Fayes kjærleiksliv. Berre litt meir innblikk får vi når det gjeld dei to sønene som ho har samtaler med over telefonen. Faye er stadig ei som lyttar meir enn ho snakkar sjølv.

Når det gjeld handlinga, liknar Kudos på Omriss, ikkje minst i opninga der Faye sit på eit fly mot Europa for å delta på ein litterær festival, og kjem i snakk med sidemannen. Anekdoten som kjem her, høyrer til blant dei mest fengslande sidene i Kudos. Sjølv om også denne siste romanen skildrar sterke og til dels kostelege møte med eksentriske menneske, kjennest ikkje grepa til Cusk riktig så friske som før.

Kvinneperspektivet har lege som ein definerande tråd i alle tre bøkene. Vi møter ein god del skuffa kvinner i Kudos. Dei er flinke og ressurssterke på alle vis, men med kjærleiken går det skeis. Store delar av boka skildrar ein stad sør i Europa (kva for land blir ikkje nemnd), der dei tradisjonelle strukturane mellom kjønna kveler kvinner som vil leve sjølvstendige liv – eller kverkar kjærleikslivet. I motsetnad til mennene kan ikkje kvinnene få båe delar. Ein meir enn anar eit ekko her frå Fayes eige liv, gjennom det vesle vi har fått vite i dei glimtvise episodane i dei to første bøkene.

Det presise blikket

Eg meiner det er den andre boka, Transit, som er den sterkaste i trilogien. Denne skil seg ut på fleire vis. Det er her vi kjem tettast på hovudpersonen, når ho etter skilsmissa skal etablere seg på nytt – i ny bustad, i ein ny by og eit nytt land. Også andre menneske ser vi her i meir sårbare situasjonar og miljø enn dei intellektuelle og litt blaserte omgjevnadane som dominerer så sterkt i Omriss og Kudos. I Kudos har Faye nytt fotfeste og er trygt attende i sin eigen krins, og dette kjennest undervegs litt for kjent. Grepa som var nye og originale i dei to første bøkene, den stramme prosaen og blikket som med skalpellik presisjon skilde ut dei mest talande detaljane ved ein person eller ein situasjon, får i Kudos noko tvunge og lett kunstig over seg. På den andre sida kjem kanskje dette delvis av at lesaren har blitt bortskjemd og ventar seg mykje frå Cusk.

På dei siste sidene i romanen viser forfattaren igjen si litterære klo, i ei scene som er skrekkfilmaktig uhyggeleg, utan at eg skal røpe kva som skjer. Soga om Faye er kanskje til endes, men eg tippar vi får fleire gode bøker frå Rachel Cusks hand.

Trilogien er solid omsett av Agnete Øye.

Hilde Vesaas

Hilde Vesaas er forfattar, lektor og fast skribent for Dag og Tid.