Roman

Prableen Kaur:

Ferdig med ting

Cappelen Damm

NRK-serien Jeg mot meg, der psykolog Peder Kjøs leiar samtalar mellom åtte unge vaksne, gir oss sterke innblikk i korleis det er å leve med angst og andre psykiske lidingar. I Prableen Kaurs skjønnlitterære debut får vi òg ta del i eit heilt ungt menneskes kvardag med sjølvforakt, etevegring og angst. Boka kunne vore eit slags vedlegg til TV-serien. Men forteljinga til Ilone i romanen skil seg frå dei åtte i TV-serien ved at vi aldri heilt får vite kvifor romanfiguren slit.

Bloggar

«Jeg skal fortelle deg noe. Da må du love ikke å si det til noen, for det er hemmelig.» Slik startar romanen. Først mot slutten går hovudpersonen Ilone bort frå å snakke til eit «du».

Vi får ei forteljing om eit semester på psykologistudiet ved Universitetet i Oslo, august–desember, med korte kapittel og nokre hopp tilbake til tid. Alt som handlar om fortid, er markert reint typografisk ved at teksten har ein annan farge, ein lillafarge. Denne neddusinga av teksten er eit artig grep som får meg til å tenke på gamle bilete, på sepia, og på filter vi kan legge på bilete, slik ein gjerne gjer for å markere tilbakeblikk i filmar. Den farga teksten får meg òg til å tenke på digital tekst, på bloggar, og på forfattarar, og bloggarar, som Linnéa Myhre og Linn Strømsborg, som òg har skrive fine, lettlesne eg-romanar om unge kvinner med psykiske utfordringar.

Ferdig med ting er krydra med mange referansar til klesmerke, sko, butikkjeder – ting – på ein måte som både peikar svært presis på notida, kritiserer materialismen og viser ein hovudperson som er opptatt av at «man må gjøre seg fortjent til bra ting», noko sjølvforakta hennar altså ikkje alltid tillèt henne å gjere.

Gåte utan svar

Når vi får presentert ei gåte i starten av ein roman, er vi vane med å finne svaret etter kvart. Og når temaet er psykiske lidingar, forventar vi å få ei viss forståing for kvifor romanfiguren har det vanskeleg, om det er traume som har forma personen. Men som Ilone seier sjølv, hadde ho ein fin barndom. Alt var lagt til rette for at ho skulle få det greitt, og av og til går det jo faktisk gale utan at ein kan peike på kvifor. Men vi får nokre hint om at det ligg noko mørkt gøymt ein stad, men hovudpersonen er ikkje i stand til å ta tak i det, ironisk nok, i og med at ho utdannar seg til å bli psykolog. Så opphavet til problemet blir skjult, både for Ilone sjølv, for kjærasten Benjamin og for lesaren.

Men undervegs ser det ut til at noko skal losne. Det er i starten av romanen vi får flest avsnitt med lilla skrift, etter kvart verkar det som om Ilone skjønar at fortida må få lov til å vere nettopp fortid, og ho forstår at ho må bli «ferdig med ting». Som lesar kan ein føle seg litt snytt av ikkje å få ta del i løyndommane til Ilone, men av og til er det jo berre slik det er, at ting er vanskelege å handtere. Frå hausten 2020 skal livsmeistring inn i læreplanane, kan hende kan det vere til hjelp for slike som Ilone.

Katrine Judit Urke

Katrine Judit Urke er bibliotekar og fast bokmeldar i Dag og Tid.