SAKPROSA

Gudmund Skjeldal:

Wimbledon.
Der graset er grønast

Cappelen Damm

Gudmund Skjeldal likar å øydeleggja fordomar. Han vart kjend som langrennslaupar då han vart nr. 2, eller nestbest på femmila i Holmenkollen i 1993. Som bror av den eldre og betre landslagslauparen Kristen kom han òg frå ein gard på Voss. Mange tenkte vel då at her kom endå ein fåmælt og beskjeden bondeson, slik som Kristen alt hadde vist seg å vera, og slik langrennslauparar skulle vera. Men med åra vart denne fordomen punktert. Denne bondesonen reiste til byen, knapt nok som bondestudent, vart idéhistorikar og har no kome med si åttande saksprosabok, alle med mange litterære kvalitetar. Den sjuande boka (Nestbest, 2014) handla om kor stusseleg det er å verta nr. 2 i Holmenkollen og andre stader. Nå ja. No må han vel, etter 24 år, ha kome over denne andreplassen: Som forfattar er han definitivt ikkje nestbest, noko årets bok viser.

Punkterar fordomar

Men han er framleis glad i spela på, og punktera, fordomar. Etter fleire bøker om den idretten han sjølv har drive, slik vi forventar at ein som han, med hans unike innsidekunnskap, skulle skriva, har han i år komen med ei bok om tennis, av alle ting, og med Wimbledon som hovudtema. Det skulle ein vel ikkje tru om ein bondeson, noko han fleire gonger gjer merksam på ved å sitera Herbjørn Sørebø: Bønder spelar ikkje tennis!

Men kan hende gjer han litt for mykje ut av dette. Noreg er eit nytt land. Det er ikkje lenge sidan vi alle var bønder. Vi har alle hatt akselererande klassereiser.

Opera er ein ny ting i Noreg. Likevel har eg venner som reiser til Bayreuth for å oppleva Wagner. Med økonomisk vekst kan den einskilde utvikla særeigne nerdeinteresser. Det er det denne boka handlar om: Bønder kan verta nerdar! Jau, boka handlar om ein sport, som vert skildra sakleg, men ho handlar òg om forfattarens tilhøve til dette. Slik kan ho samanliknast med Nick Hornbys alt klassiske bok om Arsenal og hans lidande nerdetilhøve til denne klubben.

Historisk og aktuelt

Boka handlar altså om tennis, med Wimbledon som centre court. Ho er organisert i tre bolkar. Først vert vi førte inn i forfattarens inngang i eiga interesse, via TV-overføringa av «århundrets match», Wimbledon-finalen mellom Borg og McEnroe i 1980 – ein «femsettskamp» med dramatisk «tie break».

Dinest kjem ein hovudbolk som er meir sakleg opplysande om tennis generelt, men framleis sentrert kring Wimbledon, både historisk og aktuelt, sjølv om vi òg får vita mykje om dei andre tre turneringane. Wimbledon har for tennisnerdar same funksjon som Mekka for muslimar og Bayreuth for wagnerianarar (og Holmenkollen for skifolk.) Dei er alle rituelle stader der ein opplever tradisjonskontakt med noko opphavleg. Sjølvsagt kan dette øydeleggjast av profittdrivne endringar. Normann Lebrecht har skrive om korleis det same sponsorfirmaet skal ha øydelagt både klassisk musikk og Wimbledon ved å kjøpa opp og etterlata seg tomme sponsorsete alle stader. Og er ikkje fellesstart på femmila i Holmenkollen eit tilsvarande forfall?

Jau, forfattaren ser alt dette, men han har òg lært seg å fokusera på det som ikkje har vorte øydelagt. Og tennis har kan hende klart seg betre enn femmila. Så han kan sleppa fri forteljargleda si og formidla mykje kunnskap (om rackertar og banedekke), og ikkje minst historisk kunnskap om den for oss ukjende norsk(amerikansk)e kvinnelege Wimbledon-finalisten frå 1922, Molla Mallory. Ikkje minst kan han fortelja mykje om sin store helt/profet, Roger Federer, mannen som med eleganse redda tennisen frå primitive slagmaskinar som Sampras og Nadal. Her vert språket hans like elegant som dei utrulege stoppballane Federer kan få til.

Pilegrimsreisa

Den siste bolken handlar om det alle må gjera minst ein gong i livet, om dei har ein slik spesifikk heilag stad, som Bayreuth eller Mekka eller Holmenkollen, nemleg sjølve pilegrimsreisa. Denne reisa gjennomførte Skjeldal omsider, etter mykje jakt på billettar, i fjor. Ein kan tenkja seg korleis ein norsk muslim kunne ha skildra den første reisa si til Mekka, der pilegrimane må bu i organiserte teltleirer og stå i uendelege køar. Slik som i Holmenkollen. Det same opplever forfattaren i Wimbledon, noko vi får (for?) grundig skildra. Meininga er sjølvsagt at vi lesarar skal få ei lokkande kjensle av korleis det heilt konkret er å gå på slik heilag grunn. Skjeldal skildrar korleis han pent bed ei vakt om å få kjenna på graset inne på banen («the court»). Og at han får lov!

Kven vil ha glede av boka? Vel, sjølv om å ho er skriven på beste – ikkje nestbeste – vis, er det nok med denne boka som med andre nerdebøker, at ho har eit noko avgrensa publikum, nemleg dei som er meir enn vanleg tennisforelska. Nick Hornbys bok nådde ut over fotballfolket av di ho skildra generell (og sublim) nerdegalskap. Så galen er ikkje Skjeldal. Men det er den einaste feilen eg finn med boka. Elles sender han setningane sine nesten like godt over nettet som Federer gjer med ballen.

Arild Pedersen

Arild Pedersen er professor i filosofi og fast skribent i Dag og Tid.