Illustrert langdikt / Roman

Geir Egil Bergjord og Arild Rein:

Vegen heim til Svartskog

Samlaget

Når ein får i hende ei tjukk og tung bok der brorparten av sidene er fotografi, og der teksten er presentert som strofer med ujamn høgremarg, tenkjer ein gjerne at ein har med eit praktverk å gjera, ei lyrisk reise i tekst og bilete, men der tek ein grundig feil.

Teksten i boka Vegen heim til Svartskog kunne like gjerne ha stått som prosa, og både den og bileta er frå nattsida av eksistensen. Boka er først og fremst ein lang og rasande monolog av ein fjorten år gamal gut som så å seia er fødd på skråplanet, og alle bileta er frå urbane strok om natta.

Med tjuvgods i bilen

I boka har den namnlause guten og broren Billy køyrt gjennom Stavanger med ein bil full av stolne syklar og påhengsmotorar, og etter ein kollisjon spring dei kvar sin veg. Guten tek seg heim til eit elendig krypinn dei to har saman, han sender tekstmeldingar til Billy, men får ikkje svar, og teksten vidare er ein jeremiade der han informerer lesaren om slikt som han og Billy veit frå før.

Dei har levd litt her og der, faren var tidleg over alle haugar, medan mor deira hamna i eit husvære på Mannsverk i Bergen. Ho gjer ikkje stort anna enn å drikka vodka. Det kom ein stefar inn i biletet, ein som Billy banka opp etter at han fann ut at mannen hadde forgripe seg på broren. I monologen vert han kalla både pedo og pervo, og ikkje nok med det, han var endåtil feit. Ja, då veit ein at botnen er nådd når det gjeld menneskeverd!

Ei kort stund har dei to gutane, på flukt etter det særs valdelege oppgjeret med stefaren, levd på Austlandet, i Svartskog i Nordre Follo. Guten ser på tida der som noko lyst og lokkande, noko han vil attende til.

Framand i eiga tid

Sjølv om guten som skrik ut teksten, berre er fjorten år, er han ein driven fagmann på område som røyking og drikking. Han går ut i gatene i Stavanger, han drikk seg full, i alle høve seier han det, utan at det kjem til brigde i artikulasjonen. Og sjølv om han uttrykkjer seg ved bannskap og tarveleg språk, er det mellom anna i talemåten det stundom er vanskeleg å tru på teksten, eller på at han som kjem til uttrykk, er fjorten år gamal.

Med unnatak av nokre få ord, som føkka er det få anglisismar i språket hans, ikkje slikt som me elles finn i den generasjonen, der dei skriv slik dei talar, og talar slik det fell seg, der norsk bøying av engelske ord fører til bastardformer som adde, claime, crave og joine. Guten er såleis ein framand i si eiga tid. Ei anna sak er at absolutt alt er elendig og forferdeleg, men kan hende er det vel slik ein tenåring ytst på skråplanet må sjå verda, når heile livet har vore eit mareritt.

Bileta tek ikkje opp det grufulle, dei syner kulissane objektivt, men også til dels svært vakkert. Ikkje minst ein del nattbilete av buskar og tre, særleg mot slutten, der nokre slike liknar lunger i natta, og sjølv om det altså er nattbilete Bergfjord syner fram, er det alltid lyset i dei som vekkjer interesse.

Men det er tidt eit lys utan varme, slik at ein hutrar litt medan ein undrar seg over venleiken i ein opplyst, folketom kai, av ein skulptur av ein fotballspelar på sokkel (Reidar Kvammen?), gule gravemaskiner, pinneved og djupe hòl i aude gater.

Dette er eit originalt verk, litt for mørkt og einspora rasande i teksten, men med ein forvitneleg venleik i det veldige biletmaterialet.

Odd W. Surén

Odd W. Surén er forfattar og fast bokmeldar i Dag og Tid.